акаля́ць, ‑яе; незак., каго-што.
Знаходзіцца, размяшчацца вакол каго‑, чаго‑н.; акружаць. Апісанне вясковай галены, якая акаляе героя, не з’яўляецца самамэтай. У. Калеснік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абгарня́ць ’загарнуць’ (Яруш.), обгорнять ’акружаць, абдымаць, апранаць’ (Булг.), абгорнути ’акружыць’ (Нас. гіст.). Гл. гарнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
опоя́сывать несов.
1. падпяра́зваць, апяра́зваць;
опоя́сывать кушако́м падпяра́зваць по́ясам;
2. перен. (окружать) акружа́ць, апяра́зваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
осажда́тьI несов.
1. (подвергать осаде) воен. абло́жваць, акружа́ць; аса́джваць;
2. перен. (окружать) акружа́ць;
3. перен. (донимать) разг. дайма́ць, надакуча́ць, прыстава́ць (з чым);
осажда́ть про́сьбами дайма́ць (надакуча́ць) про́сьбамі, прыстава́ць з про́сьбамі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Лямава́ць ’аблямоўваць, акружаць, абводзіць, падшываць’ (Нас.). З польск. lamować ’тс’, якое ад lama ’аблямоўка, абшыўка’ < франц. lame ’бляшка, паясок, пласцінка з золата, срэбра, якія ўжываліся пры вышыванні’ (Слаўскі, 4, 36 і 40).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Асяча́ць, осѣча́ць ’апутваць сецямі, браць уладу, ачароўваць’ (Нас.). Магчыма, як лічыў Насовіч, сапраўды ад сець з першапачатковым значэннем ’акружаць сеццю’, але, магчыма, роднаснае рус. посетить, посещать, якое ўзводзяць да сѣтъ ’госць’ (Фасмер, 3, 338), ці вытворнага ад яго дзеяслова сѣтити (КЭСРЯ, 357).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акружэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. акружаць — акружыць.
2. Становішча, пры якім хто‑, што‑н. знаходзіцца ў кальцы варожых войск. Трапіць у акружэнне. □ Ішлі байцы, якія выбраліся з нямецкага акружэння. Чорны.
3. Навакольныя абставіны, умовы існавання каго‑, чаго‑н. Геаграфічнае акружэнне. Капіталістычнае акружэнне. // Акружаючыя людзі, асяроддзе, у якім знаходзіцца хто‑н. Благое акружэнне. Уплыў акружэння.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абрамля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., што.
1. Разм. Устаўляць у раму, рамку. Абрамляць карціну.
2. перан. Акружаць сабой што‑н., размяшчацца вакол чаго‑н., акружаючы як рамкай. Галаву дзяўчыны прыгожа абрамлялі пышныя валасы каштанавага колеру з залацістым адценнем. Васілёнак.
3. Спец. Уводзіць абрамленне ў мастацкі твор. // Служыць абрамленнем у мастацкім творы. Суровыя эпічныя карціны абрамляюць паэмы і прыдаюць стройнасць кампазіцыі. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
окаймля́ть несов.
1. (обшивать каймой) разг. аблямо́ўваць;
окаймля́ть плато́к аблямо́ўваць ху́стку;
2. (окружать) акружа́ць; (обводить) абво́дзіць;
дере́вья окаймля́ют о́зеро дрэ́вы акружа́юць во́зера.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абмыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Незак. да абмыць.
2. Акружаць сваімі водамі (пра моры, цячэнні і пад.). Заходні бераг Афрыкі абмывае Атлантычны акіян. // Працякаць вакол, паўз што‑н.; абдаваць хвалямі. Падножжа гары амывае рака.
3. перан. Разм. Адзначаць якую‑н. падзею выпіўкай.
•••
Абмываць і абшываць — даглядаць каго‑н., выяўляць жаночы клопат аб кім‑н.
Кветачкі абмываць — тое, што і костачкі перамываць (гл. перамываць).
Рука руку абмывае гл. рука.
Языкамі абмываць — абгаворваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)