◎ Кры́лы ’жабры’ (Шатал.). Таксама парныя аб’екты з абодвух бакоў рыбы, таму па аналогіі з крыло© (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нябе́сны, -ая, -ае.
1. гл. неба.
2. перан. Цудоўны, чароўны, вельмі прыгожы.
Над цудам цуд н.
Нябеснае стварэнне.
3. Які мае колер неба; светла-блакітны.
Н. колер.
○
Нябесныя целы (спец.) — планеты, каметы, зоркі, галактыкі і іншыя касмічныя аб’екты, што вывучаюцца астраноміяй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абагу́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., каго-што.
Зрабіць асабістае, уласнае калектыўным, грамадскім, агульным (сродкі вытворчасці, гаспадарчыя аб’екты, жывёлу і пад.).
А. маёмасць.
А. зямлю.
А. жывёлу.
|| незак. абагу́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. абагу́льванне, -я, н. і абагу́ленне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
радыёастрано́мія, ‑і, ж.
Раздзел астраноміі, які вывучае розныя касмічныя аб’екты шляхам аналізу выпрамененых ці адбітых імі радыёхваль і даследавання паглынання гэтых хваль міжзорным асяроддзем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разнапла́навы, ‑ая, ‑ае.
Які выступае ў розных планах, ахоплівае розныя аб’екты чаго‑н. Разнапланавы раман. Разнапланавы пісьменнік. □ Платонаў стаў самым разнапланавым акцёрам, акцёрам найшырэйшага дыяпазону. Сабалеўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
авіябо́мба, ‑ы, ж.
Снарад абцякальнай формы, напоўнены выбуховымі запальнымі або атрутнымі рэчывамі, які скідваецца з лятальнага апарата ў стан ворага або на важныя аб’екты ў яго тыле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мэтазго́дны, ‑ая, ‑ае.
Які адпавядае вызначанай мэце, разумны, карысны. Кожная група падпальшчыкаў выходзіла на свой участак, брала на прыцэл свае аб’екты. Такая тактыка была найбольш мэтазгоднай і эфектыўнай. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абагу́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.
Зрабіць асабістае, уласнае (сродкі вытворчасці, гаспадарчыя аб’екты і пад.) калектыўным, грамадскім. Абагуліць зямлю. Абагуліць маёмасць. □ [Мікіта:] — Не гневайся, бабка. А калгас будзе. Абагулім тваю карову, авечку, свінню з парасятамі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тра́са ‘лінія на карце ці на зямлі, якая намячае кірунак’, ‘дарога, якая злучае два аб’екты, населеныя пункты’, ‘след трасіруючай кулі, снарада’ (ТСБМ). Праз польскую (trasa) ці рускую (трасса) мовы з нованям. Trásse ‘траса’, якое з франц. tracé ‘тс’ < tracer ‘намячаць, пазначаць калочкамі дарогу’, ‘пракладваць лыжню’, якое ўзыходзіць да нар.-лац. tractiare < tractare < лац. trahere ‘цягнуць’ (Чарных, 2, 258; Голуб-Ліер, 487; SWO, 1980, 772; ЕСУМ, 5, 623; Арол, 4, 96).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наці́нка ’прымус да яды і работы’ (Нік., Оч.), ’зацён, нораў (у каня)’ (Бяльк.), сюды ж націна́ць ’настойваць’ (Сл. ПЗБ). Да цяць, тну, параўн. аця́цца ’згубіць жаданне есці’ (гл.), заці́н ’прымус’, заці́нлівы ’наравісты’ (Гарэц., Сцяц.), затну́цца ’занатурыцца’ (Сцяц.), заця́ты ’ўпарты’ і інш.; развіццё семантыкі ад ’рэзаць, біць’ да ’стаць упартым’ або ’пераадолець упартасць’ звязана, відаць, з архаічным спосабам уздзеяння на аб’екты, што характарызуюцца незвычайнымі паводзінамі, параўн. палес. зацінаць ’заткнуўшы нож у дрэва, чараваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)