матэрыялі́ст, -а, М -сце, мн. -ы, -аў, м.
1. Паслядоўнік матэрыялізму.
2. Чалавек, вельмі практычны па сваіх інтарэсах, які падыходзіць да ўсяго з пункту гледжання матэрыяльных выгад для сябе (разм.).
|| ж. матэрыялі́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.
|| прым. матэрыялі́сцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разу́мны, -ая, -ае.
1. Такі, якому дадзены розум; надзелены розумам.
Разумная істота.
2. Кемлівы, разважлівы, надзелены жыццёвай мудрасцю.
Р. чалавек.
3. Які сведчыць аб розуме, разважлівасці.
Разумная думка.
Разумнае слова.
4. Які адпавядае абставінам; мэтазгодны.
Разумная арганізацыя працы.
|| наз. разу́мнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тыра́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Аднаасобны правіцель у Старажытнай Грэцыі, сярэдневяковай Італіі, які захапіў уладу сілай.
2. Правіцель, улада якога заснавана на дэспатызме і гвалце.
3. перан. Жорсткі, дэспатычны чалавек, які чыніць здзекі над людзьмі, прычыняе мукі.
|| прым. тыра́нскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угавары́цца, -вару́ся, -во́рышся, -во́рыцца; зак.
1. Загадзя дамовіцца пра што-н.; прыйсці да згоды ў выніку перагавораў.
У. аб сустрэчы.
Угаварыліся, што збяромся ў нядзелю.
2. Сказаць лішняе, прагаварыцца (разм.).
Чалавек угаварыўся, а потым паправіўся.
|| незак. угаво́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Но́халь ’пра чалавека з вялікім носам’ (докш., Янк. Мат.), польск. дыял. nochal ’насаты чалавек; лыч’, славац. nochal ’насаты чалавек’. Да нос, з экспрэсіўнай замерай с на х, паводле Брукнера (366), «zwykłe zgrubienie», параўн. носаль (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плебе́й ’чалавек ніжэйшага саслоўя (у Рыме), чалавек не арыстакратычнага паходжання’ (ТСБМ), ст.-бел. плебей, плебеусъ, плебеушъ (XVII ст.) запазычаны са ст.-польск. plebejusz, plebejus, якія з лац. plēbēius ’простанародны, просты, беспародны’ (Булыка, Лекс. запазыч., 26).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гаспада́рлівы
1. хозя́йский;
~выя адно́сіны да спра́вы — хозя́йское отноше́ние к де́лу;
2. (заботящийся о хозяйстве) хозя́йственный, домови́тый;
г. чалаве́к — хозя́йственный челове́к;
~вая жанчы́на — хозя́йственная (домови́тая) же́нщина
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
няве́рны
1. прил., в разн. знач. неве́рный;
н. чалаве́к — неве́рный челове́к;
н. слых — неве́рный слух;
~нае во́ка — неве́рный глаз;
2. в знач. сущ., рел., уст. неве́рный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́нчаны
1. прич. ко́нченный, око́нченный, зако́нченный;
2. прич., разг. прико́нченный;
1, 2 см. ко́нчыць;
3. прил. (решённый) ко́нченый;
~ная спра́ва — ко́нченое де́ло;
◊ к. чалаве́к — ко́нченый челове́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нікчэ́мны
1. никчёмный, никуды́шный;
~ная рэч — никчёмная (никуды́шная) вещь;
2. ничто́жный, жа́лкий; презре́нный;
н. чалаве́к — ничто́жный (жа́лкий) челове́к;
н. раб — презре́нный раб;
◊ н. мета́л — презре́нный мета́лл
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)