дакумента́цыя, ‑і, ж.
1. Абгрунтаванне чаго‑н. пры дапамозе дакументаў; дакументаванне. Падрабязная дакументацыя.
2. зб. Дакументы. Тэхнічная дакументацыя. Грашовая дакументацыя. □ Сам галоўбух ледзьве выблытаўся з гэтай гісторыі і пасля яе адразу даў дазвол завесці ў касе новы парадак афармлення дакументацыі. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ла́давацца, ‑дуюся, ‑дуешся, ‑дуецца і ладава́цца, ‑ду́юся, ‑ду́ешся, ‑ду́ецца; заг. ла́дуйся і ладу́йся; незак.
Разм. Рыхтуючыся да чаго‑н., прыводзіць усё ў належны парадак; уладкоўвацца, збірацца. Ладавацца ў дарогу. □ Вячэра ўжо скончылася, матка пайшла да воза ладавацца на ноч. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́сніцтва, ‑а, н.
1. Гіст. У Маскоўскай Русі 15–17 стст. — парадак замяшчэння дзяржаўных пасад баярамі ў залежнасці ад знатнасці роду, а не ад асабістых заслуг.
2. перан. Абарона вузкамесніцкіх інтарэсаў. — Прабачце, але ў вашых развагах ёсць крыху месніцтва. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мешані́на, ‑ы, ж.
Разм.
1. Сумесь чаго‑н. разнароднага. Угару ўзлятала снежна-земляная мешаніна, поле пакрывалася чорнымі плямамі варонак. Дудо.
2. перан. Блытаніна, адсутнасць яснасці ў чым‑н. Выйшаў Лабановіч [ад Ліскоўскіх] з неакрэсленым адчуваннем, з непрыведзенаю ў парадак мешанінай у галаве. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усталява́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад усталяваць.
2. у знач. прым. Які канчаткова склаўся; нязменны. Пакуль калгас быў малы, у ім усё ішло ўсталяваным ладам. Дуброўскі.
3. у знач. прым. Прыведзены ў парадак, уладкаваны. Усталяванае жыццё. Усталяваны быт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чыгу́начнік, ‑а, м.
Работнік чыгуначнага транспарту. Міхал Баўдзей зараз таксама быў безработным: яго зволілі са службы за ўдзел у забастоўцы чыгуначнікаў. Колас. Трэба аддаць належнае французскім чыгуначнікам, якія захоўвалі сталы парадак ва ўсім гэтым шуме і тлуме шматтысячнага патоку; пасажыраў. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зако́н ’устанаўленне’. Рус., укр. зако́н, польск. zakon ’царкоўная арганізацыя’, уст. ’закон’, серб.-луж. zákon ’закон’, чэш., славац., славен. zákon, серб.-харв. за́кон, балг. зако̀н, макед. закон ’тс’. Ст.-слав. законъ ’закон, парадак’. Ст.-рус., ст.-бел. законъ ’закон, парадак, устанаўленне’. Прасл. імя, суадноснае па чаргаванню галоснага ў корані з začęti < *za‑ken‑li — za‑kon‑ъ (параўн. кон, канец, пачатак). Копечны, Zákl. zásoba, 421; Мейе, Études, 218; Фасмер, 2, 75; Шанскі, 2, З, 38. Не зусім ясны семантычны ход спрабаваў тлумачыць Махэк₂, 709: «ад нейкага za‑kon‑ati ’станавіць’», што можна прыняць. Іншая версія, БЕР, 1, 592: прасл. zakanъ > ’пачатак, аснова, прынцып’. С.-грэч., рум., алб. запазычылі слова zakon у знач. ’звычай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пра́віла, -а, мн. -ы, -віл і -аў, н.
1. Палажэнне, якое выражае заканамернасць, пастаянныя суадносіны якіх-н. з’яў.
Граматычныя правілы.
Па ўсіх правілах (так, як трэба; разм.).
2. звычайна мн. Пастанова, палажэнне, якія абавязваюць захоўваць пэўны парадак пры выкананні чаго-н.
Правілы вулічнага руху.
Правілы ўнутранага распарадку.
3. Склад думак, норма паводзін, прывычка.
Чалавек строгіх правіл.
Узяць сабе што-н. за п.
◊
Як правіла — звычайна, найчасцей.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
склад², -у, М -дзе, м.
1. Сукупнасць частак, якія ўтвараюць адзінае цэлае; структура.
Лексічны с. мовы.
2. чаго або які. Сукупнасць людзей, якія ўтвараюць які-н. калектыў, арганізацыю.
С. праўлення.
3. Постаць, фізічны выгляд, будова (чалавека, жывёліны).
Спартыўнага складу юнак.
4. Асаблівасці думак, розуму і звычак, характар чаго-н.
Паэтычны с. душы.
Нацыянальны с. характару.
5. Парадак, сэнс, зладжанасць.
Жадаю вам ладу і складу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нала́дзіць, -ла́джу, -ла́дзіш, -ла́дзіць; -ла́джаны; зак., што.
1. Адрамантаваць, направіць што-н. папсаванае, паламанае.
Н. трактар.
2. Зрабіць, стварыць.
Н. друкарню.
3. Арганізаваць што-н., ажыццявіць якое-н. мерапрыемства.
Н. сустрэчу з выпускнікамі.
4. Прывесці ў парадак, уладкаваць.
Н. гаспадарку.
|| незак. нала́джваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. нала́дка, -і, ДМ -дцы (да 1 знач.; спец.) і нала́джванне, -я, н.
|| прым. нала́дачны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)