ша́рпаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Утвараць сухі шум, дакранаючыся да чаго-н. ці ад дотыку чаго-н., шуршэць.
Галіны дрэва шарпалі па даху.
Пад нагамі шарпае ржышча.
2. што. З шумам кратаць, драпаць што-н.
Звер шарпаў гальку.
3. што. Драць.
Ш. адзенне.
|| зак. паша́рпаць, -аю, -аеш, -ае; -аны.
|| наз. ша́рпанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
галано́гі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Босы, з голымі нагамі. На тапчане сядзіць ужо даўно не злосная на бабулю Ніна, а перад ёю галаногі, вясёлы Толік. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запа́льчывасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан запальчывага; гарачнасць, парыў. [Гунава] шкадаваў толькі, што паказаў нейкую бабскую запальчывасць: тупаў нагамі і цкаваў Сімона сваім няўдалым сабакам. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выкі́дваць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да выкінуць.
•••
Выкідваць антраша — рабіць мудрагелістыя рухі нагамі.
выкі́дваць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да вы́кідаць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стрыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Абл. Апякаць крапівою. Бацька нечакана — дзіва дзіўнае! — правальваецца ў нару абедзвюма нагамі. Крапіва стрыкае яму твар, руку. Масарэнка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схалада́ць, ‑ае; зак.
Разм.
1. безас. Пахаладаць. Ноччу схаладала. Пад нагамі хрумсцеў тонкі лядок. Новікаў.
2. Змерзнуць. Ногі схаладалі на марозе. // Стаць халодным. Страва схаладала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ашла́пка ’ахапак’ (барыс., Шн.), ашлапкі ’абхопліванне рукамі і нагамі’ (КЭС, лаг.) і ашлапы ’абдымкі (калі лезуць на дрэва)’ (КСП), ’абдымкі’ (Яўс.). Ад ашлапіць (гл.) як ахапка ад ахапіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нага́та ’старажытная грашовая адзінка’ (Рабцэвіч), параўн. ст.-бел. у Летапісе Аўрамкі XV ст.: по двѣ нагатѣ (Карскі 2-3, 106), ст.-рус. ногата. Выводзяць з кыпч. тур. nakt ’наяўныя грошы’, крым.-тат. naxt ад араб. naḳd ’дробныя грошы’; аднак не выключана і мясцовае ўтварэнне ад мяркуемага *нагата ’сабаліная шкурка з чатырма нагамі’ вытворнага ад нага́, параўн. бел. нога́ты ’з доўгімі нагамі’ (ТС), што характэрна для ўсх.-слав. назваў грошай; гл. Кіпарскі, ВЯ, 1956, № 5, 135; Фасмер, 3, 79.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ды́ґусь ’цыбаты, з доўгімі нагамі’, таксама дыґа́ты (Сцяц., Сл. паўн.-зах.: ’высокі’). Запазычанне з польск. дыял. dyguś, dygaty ’тс’ (а гэта да польск. dygać, аб якім Слаўскі, 1, 185).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераме́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Змераць або памераць нанава, яшчэ раз.
П. куплены адрэз.
2. Змераць, памераць усё, многае.
П. усе ўчасткі.
3. перан. Шмат прайсці, пахадзіць па якойн. тэрыторыі (разм.).
Многа дарог мне прыйшлося п. сваімі нагамі.
|| незак. перамяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.) і пераме́рваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)