перагно́й, ‑ю, м.
Састаўная частка глебы, якая ўтварылася з рэштак згніўшых жывёльных і раслінных арганізмаў. Ад.. [ручая] і ад зямлі патыхала вільгаццю, саладкаватым пахам перагною і размытых кар[анёў] вербалозу. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зандзі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; незак., каго-што.
1. Даследаваць зондам (у 1 знач.; спец.).
2. перан. Папярэдне высвятляць што-н. у каго-н. (кніжн.).
◊
Зандзіраваць глебу (кніжн.) — тое, што і зандзіраваць (у 2 знач.).
|| зак. пазандзі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй (да 2 знач.).
|| наз. зандзі́раванне, -я, н. і занда́ж, -у, м. Зандзіраванне раны. Зандаж глебы. Зандаж печані.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хімі́чны, -ая, -ае.
1. гл. хімія.
2. Які мае адносіны да з’яў, што вывучаюцца хіміяй.
Хімічная рэакцыя.
Хімічныя элементы.
3. Звязаны з прымяненнем метадаў хіміі ў вытворчасці, у розных галінах гаспадаркі.
Хімічная апрацоўка глебы.
Хімічныя ўгнаенні.
4. Звязаны з прымяненнем прадуктаў хіміі ў ваенных мэтах.
Хімічная зброя.
○
Хімічны карандаш — карандаш з асобым графітам, які пры змочванні піша як чарніла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
развява́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. развяваць і развявацца. // Спец. Выдзіманне ветрам часцінак горных народ і глебы. У працэсе натуральнага зарастання расліннасцю або пасля пасадкі лесу развяванне пяскоў спыняецца. Прырода Беларусі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нагле́бавы, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца на глебе, які мае адносіны да глебы. Чарнічнік і бруснічнік, пахучы багун, духмяны ландыш, папараць, кісліца, мох, лугавы лён і шмат іншых раслін ўтвараюць так званае наглебавае покрыва. Гавеман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трапа́к 1 (трыпа́к) ’барана-спружыноўка’ (рас., Шатал.; лудз., брасл., Сл. ПЗБ). З драпа́к ’спружыноўка’, якое з польск. drapacz ’від культыватара для рыхлення глебы’. Сюды ж трапа́чыць ’баранаваць спружыноўкай’, трапа́ч ’барана-спружыноўка’ (рас., Шатал.).
Трапа́к 2 (trepák) ’падстаўка, якая выкарыстоўваецца пры трапанні льну’ (шальч., Сл. ПЗБ; АБ, 9). Відаць, адаптаванае польск. trzepak ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гле́ба, ‑ы, ж.
1. Верхні пласт зямлі, на якім вырастае расліннасць. // Такі пласт з пункту гледжання яго саставу, уласцівасцей і пад. Падзолістая глеба. Урадлівая глеба. Лёгкія глебы.
2. перан. Апора, аснова. Самакрытыка — тая здаровая глеба, на якой гадуецца і выхоўваецца новы чалавек. Колас.
•••
Засаленне глебы гл. засаленне.
Адчуць глебу пад нагамі гл. адчуць.
Выбіць глебу з-пад чыіх ног гл. выбіць.
Зандзіраваць глебу гл. зандзіраваць.
Расчысціць глебу для чаго гл. расчысціць.
Стаяць на цвёрдай глебе гл. стаяць.
Траціць глебу пад нагамі гл. траціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пласт, -а́, М -сце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Шчыльны, плоскі слой чаго-н.
Верхнія пласты глебы.
Пласты каштоўных выкапняў.
2. перан. Аднародная ў якіх-н. адносінах маса як частка чаго-н. (кніжн.).
Пласты насельніцтва.
Лексічны п.
◊
Ляжаць як пласт або пластом (разм.) — нерухома, не маючы сіл падняцца.
|| прым. пластавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).
Пластавая горная парода.
П. вугаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дрэна́ж, -у́, м.
1. Асушэнне глебы пры дапамозе сістэмы траншэй ці труб, а таксама сістэма такіх траншэй, труб.
Д. балота.
2. Вывядзенне з раны гною, вадкасці з дапамогай спецыяльнай трубкі (спец.).
Д. раны.
3. мн. -ы́, -о́ў. Гумавая ці шкляная трубка з адтулінамі, якая ўводзіцца ў рану для адтоку гною, вадкасці (спец.).
Увесці д.
|| прым. дрэна́жны, -ая, -ае.
Дрэнажная канава.
Дрэнажная трубка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Папа́р ’поле, пакінутае на адно лета незасеяным з мэтай паляпшэння глебы пад пасеў азімых’ (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., Шн.), папа́р, попа́р, пупа́р ’тс’ (Сл. ПЗБ). Прэфіксальны дэрыват ад пар (гл.), або, улічваючы палес. попа́рыты ’араць зямлю восенню для вясновага севу’ (Выг.), нулявы дэрыват ад гэтага дзеяслова. Сюды ж папа́рына ’расліннасць на папары’ (Янк. 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)