штангенцы́ркуль, ‑я, м.
Інструмент для лінейных вымярэнняў невялікіх дэталей, вырабаў. Адразу ж адключыў другі станок — на вока заўважана, што дэталі пайшлі бракованыя. Замераў штангенцыркулем — ажно пяць рэгулятараў запароў. Мыслівец.
[Ням. Stangenzirkel.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рахапе́цце (ръхапе́цьця) ’дробныя рэчы, манаткі’ (дзісн., Нар. сл.). Складанае слова, дзе першая частка рах(а) — хутчэй за ўсё звязана з раха (гл.) ці рахацца (гл.), а другая з пяць ’напінаць’ (гл.). Параўн. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сіве́нькі, ‑ая, ‑ае.
Памянш.-ласк. да сівы. Дзеду было гадоў шэсцьдзесят пяць: сівенькі, худы, з ружовай лысінай. Бядуля. Папараць абсела мятліца, сівенькая, дробненькая — дрыжыць нават тады, калі няма ветру. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упяцяры́х, прысл.
Колькасцю ў пяць асоб (рознага полу) або істот (ніякага роду). Калень гэты, нібыта яго ўзялі і наўмысля пагаблявалі, роўны і гладкі, што твой стол. Можна сесці ўпяцярых. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чаты́рыста, чатырохсот, чатыромстам, чатырмастамі, (аб) чатырохстах; ліч. кольк.
Лік і лічба 400. Чатырыста дзеліцца на пяць. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 400. Ад эмтээсаўскай сядзібы метраў з чатырыста — і поле. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скрыпе́ць несов., в разн. знач. скрипе́ть;
~пя́ць вазы́ са снапа́мі — скрипя́т теле́ги со снопа́ми;
хво́ры яшчэ́ ~пі́ць — больно́й ещё скрипи́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скрыпе́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утвараць скрыпучыя гукі.
Завесы ў дзвярах скрыпяць.
Скрыпіць снег пад нагамі.
2. Гаварыць скрыпучым голасам.
Не гаворыць, а скрыпіць.
3. перан. Жыць абы-як, з цяжкасцю падтрымліваючы свае сілы (разм.).
Скрыплю яшчэ трошкі.
|| аднакр. скры́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 знач.).
|| наз. скрыпе́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыкіпе́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; зак. (разм.).
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыстаць да вельмі нагрэтага дна і сценак пасудзіны.
Варэнне прыкіпела да чыгуна.
2. перан., да каго-чаго. Ужыв. пераважна са словамі «душа», «сэрца» і пад. Захапіўшыся, вельмі прывязацца да чаго-н.
Душой п. да мора. П. сэрцам да работы.
|| незак. прыкіпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыпая́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак.
1. што. Прырабіць паяннем.
П. ручку да чайніка.
2. што і каму. Вынесці судовае рашэнне ў адносінах да каго-н. (разм., неадабр.).
Яму прыпаялі пяць гадоў турмы.
|| незак. прыпа́йваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. прыпа́йванне, -я, н. (да 1 знач.) і прыпа́йка, -і, ДМ -ЙЦЫ, ж. (да 1 знач.).
|| прым. прыпа́йны, -ая, -ае і прыпа́ечны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзевяно́ста, нескл., ліч. кольк.
Лік і лічба 90. Дзевяноста дзеліцца на пяць. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 90. Дзевяноста капеек. □ Нечакана перад самым ровам танк зрабіў разварот на дзевяноста градусаў. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)