абліцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; зак., што.

Пакрыць паверхню чаго-н. слоем якога-н. матэрыялу, каб умацаваць, аздобіць яе.

А. сцены каляровай пліткай.

|| незак. абліцо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. абліцо́ўка, -і, ДМ -цо́ўцы, ж. і абліцо́ўванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прэтэндава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; незак.

1. на каго-што. Заяўляць правы, разлічваць на што-н., дабівацца чаго-н.

П. на кіруючую пасаду.

2. на што. Лічыць сябе ўладальнікам якіх-н. дадатных якасцей, жадаць, каб іх прызналі іншыя.

П. на інтэлігентнасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ху́каць, -аю, -аеш, -ае; незак., на каго-што, у што і без дап.

Выпускаць ротам струмень паветра, каб сагрэць, прыцішыць боль і пад.

Х. на рукі.

|| аднакр. ху́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| зак. паху́каць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ху́канне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Сы́ра ’міфічная істота’: каб цябе сыра ўбіла (Касп.), ’прастуда’: каб цябе сыра ламанула (Мат. Маг. 2), сы́ра: сыра переломила ’раптоўна памёр’ (Шымк. Собр.). Паводле Карскага (2–3, 325), эліпсіс з сырая зямля: каб цябе сырая зьела (“легко подразумевается земля”), аднак спалучэнні з рознымі дзеясловамі дэманструюць высокую ступень персаніфікацыі (табуізацыі?) першапачатковай семантыкі. Гл. сыры.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Перачун ’сабака, які пры паляванні зграяй выбягае наперад, каб перахапіць звера’ (Інстр. 2). З рус. перечуй, перёка ’тс’. Да пёрак (гл.). Сюды ж перачапае ’недахоп сабакі, які выбягае наперад, каб перахапіць звера’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

не́мач, -ы, ж. (разм.).

1. Недамаганне, слабасць, хвароба.

Забывацца на сваю н.

2. Гора, няшчасце.

◊

Каб на яго (яе, іх, цябе, вас) немач; няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач (разм., груб.) — праклён са знач. «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дудзе́ць, дуджу́, дудзі́ш, дудзі́ць; дудзі́м, дудзіце́, дудзя́ць; дудзі́; незак.

1. Іграць на дудцы, дудзе.

2. Утвараць нудныя, цягучыя гукі.

Д. пад нос.

3. перан. Надаедліва, аднастайна паўтараць адно і тое ж (разм.).

Кожны вечар бацькі дудзелі яму, каб жаніўся.

|| наз. дудзе́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

жгут, -а́, М жгуце́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Эластычная гумавая трубка, бінт або іншы прадмет для перавязвання канечнасці, каб спыніць кровацячэнне.

Налажыць ж.

2. Туга скручаны кавалак тканіны, пучок саломы і пад.

Саламяны ж.

|| памянш. жгу́цік, -а, мн. -і, -аў, м.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

банда́ж, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м. (спец.).

1. Спецыяльны пругкі пояс для падтрымання асобных частак цела ў патрэбным становішчы.

2. Металічны вобад, які надзяваецца на часткі машын, на колы вагонаў, каб забяспечыць іх устойлівасць і засцерагчы ад зносу.

|| прым. банда́жны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

закруглі́цца, -углю́ся, -у́глішся, -у́гліцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць круглым, закругленым.

Бераг возера закругліўся.

2. перан. Скараціць выклад, каб хутчэй яго закончыць (разм., жарт.).

Дакладчык закругліўся.

|| незак. закругля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. закругле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)