папраду́ха, -і, ДМ -ду́се, мн. -і, -ду́х, ж. (уст.).
1. Жанчына, якая займаецца ручным прадзеннем.
Якая п. пры кудзелі, такое палатно ў белі (з нар.).
2. мн. Вячоркі, якія наладжвала вясковая моладзь, каб папрасці і павесяліцца; попрадкі.
Хадзіць на папрадухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напярэ́ймы, прысл. і прыназ. (разм.).
1. прысл. 3 мэтай перахапіць каго-, што-н., рухаючыся яму насустрач; наперарэз.
Бегчы н.
2. прыназ. з Д. Ужыв. для ўказання на асобу або прадмет, якім імкнуцца зайсці наперад, каб перахапіць іх.
Бегчы н. ўцекачу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прэтэндава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; незак.
1. на каго-што. Заяўляць правы, разлічваць на што-н., дабівацца чаго-н.
П. на кіруючую пасаду.
2. на што. Лічыць сябе ўладальнікам якіх-н. дадатных якасцей, жадаць, каб іх прызналі іншыя.
П. на інтэлігентнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сы́ра ’міфічная істота’: каб цябе сыра ўбіла (Касп.), ’прастуда’: каб цябе сыра ламанула (Мат. Маг. 2), сы́ра: сыра переломила ’раптоўна памёр’ (Шымк. Собр.). Паводле Карскага (2–3, 325), эліпсіс з сырая зямля: каб цябе сырая зьела (“легко подразумевается земля”), аднак спалучэнні з рознымі дзеясловамі дэманструюць высокую ступень персаніфікацыі (табуізацыі?) першапачатковай семантыкі. Гл. сыры.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перачун ’сабака, які пры паляванні зграяй выбягае наперад, каб перахапіць звера’ (Інстр. 2). З рус. перечуй, перёка ’тс’. Да пёрак (гл.). Сюды ж перачапае ’недахоп сабакі, які выбягае наперад, каб перахапіць звера’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жгут, -а́, М жгуце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Эластычная гумавая трубка, бінт або іншы прадмет для перавязвання канечнасці, каб спыніць кровацячэнне.
Налажыць ж.
2. Туга скручаны кавалак тканіны, пучок саломы і пад.
Саламяны ж.
|| памянш. жгу́цік, -а, мн. -і, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
закруглі́цца, -углю́ся, -у́глішся, -у́гліцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць круглым, закругленым.
Бераг возера закругліўся.
2. перан. Скараціць выклад, каб хутчэй яго закончыць (разм., жарт.).
Дакладчык закругліўся.
|| незак. закругля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. закругле́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
банда́ж, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м. (спец.).
1. Спецыяльны пругкі пояс для падтрымання асобных частак цела ў патрэбным становішчы.
2. Металічны вобад, які надзяваецца на часткі машын, на колы вагонаў, каб забяспечыць іх устойлівасць і засцерагчы ад зносу.
|| прым. банда́жны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
не́мач, -ы, ж. (разм.).
1. Недамаганне, слабасць, хвароба.
Забывацца на сваю н.
2. Гора, няшчасце.
◊
Каб на яго (яе, іх, цябе, вас) немач; няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач (разм., груб.) — праклён са знач. «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыпо́мніць, -ню, -ніш, -ніць; зак.
1. каго-што. Успомніць, аднавіць у памяці.
П. прозвішча даўняга знаёмага.
2. што і каму. Не забыць зробленага кім-н., каб адпомсціць, пакараць за гэта (разм.).
Ягэта табе прыпомню!
|| незак. прыпаміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)