Verbum

Га́рцавы ’гарцавы’ (БРС), ’які змяшчае ў сабе меру ў гарнец’ (Нас.), гарцо́вы ’тс’ (Касп.). Параўн. гарцаво́е ’від аплаты збожжам’ (Сл. паўн.-зах.). Да запазычанага з польск. мовы га́рнец, ґа́рнец (гл.). Форму гарцо́вы можна таксама лічыць узятай непасрэдна з польск. (параўн. ст.-бел. кгарцовый, Булыка, Запазыч.).

Гарчэ́ць ’рабіцца горкім’ (БРС, Нас., Сл. паўн.-зах.). Параўн. рус. горча́ть, укр. гірча́ти, серб.-харв. го̀рчати ’тс’ і г. д. Прасл. *gorьčati ’тс’ (утварэнне ад *gorьkъ ’горкі’). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 52. У бел. мове развіўся другасны па паходжанню вакалізм у тэме дзеяслова.

Га́ці ’штаны’ (Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Запазычанне з польск. gacie (а гэта да прасл. *gatji ’тс’; усх.-слав. форма — *gači; параўн. Трубачоў, Эт. сл., 6, 106–108). Гл. га́шнік. Параўн. яшчэ ст.-бел. кгачи, кгати ’порткі, нагавіцы’ (засведчана з XVI ст.) < польск. gacie (Булыка, Запазыч.).

Ге́ній ’геній’ (БРС). Рус. ге́ний, укр. ге́ній. Бел. і укр., магчыма, непасрэдна з рус. Рус. (старое) гениус, гений з лац. genius або з ням. Genius (< лац.); форма гениуш — з польск. geniusz (< лац.). Гл. Фасмер, 1, 402; Шанскі, 1, Г, 52 (з удакладненнем паходжання форм).

Гу́та ’гута, завод’. Ст.-бел. гута ’тс’ (Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск. huta ’тс’ (а гэта са ст.-в.-ням. hutta, с.-ням. hutte). Гл. Слаўскі, 1, 440–441; Кюнэ, Poln., 59; Бернекер, 379–380; Брукнер, 174. Параўн. і рус. гу́та (гл. Фасмер, 1, 479).

Дакла́д ’даклад’ (БРС). Паводле Шанскага (1, Д, Е, Ж, 157), бел. дакла́д (як і балг. докла́д) запазычана з рус. докла́д ’тс’. Рус. слова ўтворана бязафіксным спосабам словаўтварэння ад дзеяслова докладати ’дакладваць’. У рус. помніках яно вядома з 1474 г. Сюды адносяцца і дакла́дчык, дакла́дчыца (гл.).

Даляга́ць ’балець, турбаваць, непакоіць, мучыць’ (пра арганізм) (зэльв., Сцяц.). Ужываецца толькі ў 3 ас. Бясспрэчнае запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dolegać ’тс’. Да польск. дзеяслова гл. коратка ў Брукнера, 292 (пад lec). Параўн. ст.-бел. долегливость ’недамаганне’ (< польск. dolegliwość; гл. Булыка, Запазыч., 99).

Двайга́ ’двое’ (Сцяц.). Бясспрэчнае запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dwojgo ’двое’ (параўн. таксама р. скл. dwojga ад лічэбніка dwoje ’двое’). Адносна польскіх форм гл. Слаўскі, 1, 183. Параўн. яшчэ ст.-бел. двойкга, двойга ’двое’ (якія дакладна адлюстроўваюць польскую форму dwojgo; гл. Булыка, Запазыч., 88).

Дзю́баць ’дзюбаць’ (БРС). Рус. дыял. дю́бать ’тс’. Параўн. чэш. ďubati, славац. ďubať ’тс’. Трубачоў (Эт. сл., 5, 37) мяркуе, што тут дзеяслоў, утвораны ад dʼub‑ < і.-е. dheu̯b(h)‑ ’глыбокі’, ’даўбці’ (аб кантамінацыі з *zobati ’тс’ гл. у Махэка₂, 132). Ад дзеяслова ўтворана бел. дзю́ба.

Дырыжо́р ’дырыжор’ (БРС). Запазычанне з рус. дирижер ’тс’ (у рус. мове гэта новаўтварэнне з пачатку XIX ст. ад дзеяслова дирижи́ровать). Фасмер, 1, 515; падрабязна Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 127–128. Таксама, відаць, узята з рус. дирижи́ровать (< франц. diriger ’тс’) і бел. дырыжы́раваць ’тс’.