Verbum

Ням, ням‑ням ’есці (у размове з дзецьмі)’ (ТС), ня́маць ’тс’ (Юрч. НВС), ня́маць, ня́мняць ’тс’ (ТС), ням, нямачкі, ня́мы ’пабуджэнне дзіцяці да яды’ (мсцісл., Нар. лекс.). Гукапераймальнае, параўн. рус. ням‑ням, што перадае шум жавання (у дзіцячай мове), адкуль нямкать ’есці, жаваць’ (Фасмер, 3, 94), параўн. ня́мкаць ’жаваць (пра бяззубага)’ (ТС), (г)амкаць ’есці’ ад (г)ам і пад.

Няць ’браць; узяць, схапіць; верыць; зразумець, навучыцца, засвоіць’ (Гарэц.), ’стукнуць; крануць’ (Нас.), ’узяць (з намаганнем)’ (Яруш.), ’браць’ (Сержп.), ’есці’ (полац., Нар. лекс.). Да прасл. *jęti, гл. яць, узяць; н‑ мае прыставачны характар, параўн. таксама прыставачнае и‑ у ст.-бел. инялъ, не инѧли (XVI ст.) = ст.-слав. ѭлъ (Карскі, 1, 264; 325), паходзіць ад некаторых прыназоўнікаў (*vъn‑, *sъn‑ і пад., Фасмер, 3, 95).

◎ Ні́чкам (нічком) ’ніц, тварам уніз’ (ТС), рус. панком ’тс’, серб.-харв. ничке̏ ’тс’, макед. начко, ничком ’тс’, балг. ничком ’тс’. Да пікаць (*nikati©); на базе значэння ’схіляць галаву, нахіляцца’, параўн. серб.-харв. ником ’тварам уніз’, збліжана з ніц© (*пісь), ніцком, ’ніц, тварам уніз’ (ТС), параўн. ніцам (гл.). Такога ж паходжання ніцма ’тс’ (Нас.), суадноснае з ніцма (гл.). Гл. Фасмер, 3, 76.

Па́ва ’самка паўліна’ (ТСБМ, ТС, КЭС лаг.). Рус. па́ва ’тс’, пав ’паўлін’, укр. па́ва, чэш., славац. pav, польск., в.- і н.-луж. paw. Ст.-бел. павъ (са ст.-польск. pawv — Булыка, Запазыч., 234; ён жа, Лекс. запазыч., 145). У слав. мовы запазычана з лац. pavo ’паўлін’ праз ст.-в.-ням. pfawo ’тс’ (Фасмер, 3, 181). Па́ва — карэлятыўная форма жаночага роду да паў.

Паво́йнік ₁ ’жгут з тонкіх галін, накшталт перавясла, якім замацоўваюць бярвенне плыта’ (ТСБМ). Да віць. Сюды ж павіва́нка ’пуга, звітая з дзвюх столак і абвітая тонкай вяроўкай’ (Нар. сл.).

Паво́йнік ₂ ’даўні жаночы галаўны ўбор; намітка’ (ТСБМ), ’чэпчык’ (Мат. Гом.). Рус. пово́йник, пово́й ’тс’, серб.-харв. по̀во̄ј ’пялёнкі; спавівач’. Да віць з іншай ступенню агаласоўкі галосных (гл. Траўтман, 346; Фасмер, 3, 294).

Паджа́ры ’рыжа-буры або бура-чорны (пра масць жывёл)’ (ТСБМ, Некр., Янк. 3., Інстр. II), паджа́ры, паджа́рысты ’сухарлявы, тонкі’ (Сл. ПЗБ), поджа́ры, поджа́рысты ’пра валасы’ (поджа́рые ко́сы — выгарэлі на сонцы) (ТС). Рус. поджа́рый ’сухарлявы, хударлявы’, ст.-польск. maść podżara ’назва конскай масці’. Трубачоў (Происх., 26–27) бачыць у слове першапачатковае абазначэнне масці гончага сабакі з падпалінамі. Гл. таксама Фасмер, 3, 297. Да жар.

Пазногаць ’ногаць’ (ТСБМ, Яруш., Шат., Сцяшк. МГ, Сл. ПЗБ, Інстр. I), пазно́каць ’тс’ (Нас.). Агульнаслав. і праслав.: рус. пазно́гть, пазно́кть ’фаланга пальца, на якой расце ногаць’, укр. пагні́сть, родн. скл. пагно́стя, ст.-рус. пазногъть, ст.-слав. пазногъть, пазнегъть, польск. poznogieć, paznokieć і г. д.; праслав. paz‑nogъtь. З прыстаўкі paz‑ і nogъtь (Праабражэнскі, 1, 610; Брукнер, 400; Фасмер, 3, 186).

Пак ’стос або звязка пэўных прадметаў’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Яруш., ТС), ’скрыня, у якую ссыпаюць муку’ (Інстр. 1, Сл. ПЗБ), ’пенал’ (Шат.). Праз польск. pak, paka з ням. Packen, Pack ’пакет, звязка’, таксама як і рус. пак (аб апошнім гл. Фасмер, 3, 188). Пакава́ць з польск. pakować; дзеяслоў адзначаны ў ст.-бел.: паковати < ст.-польск. pakować (Булыка, Лекс. запазыч., 248).

Палані́на ’горная паша з лугавой расліннасцю ў верхнім поясе Карпат і некаторых горных хрыбтоў Балканскага паўвострава’ (ТСБМ). З укр. полони́на ’тс’. Агульнаслав. і прасл. polnina; польск. planina, чэш. planina і г. д. Роднасныя поле (гл.) і ст.-рус. полъ ’адкрыты, вольны, пусты’ (гл. Фасмер, 3, 307 і наст.; Махэк₂, 454; Брукнер, 422). Агляд семантыкі і літаратуры гл. Талстой, Геогр. терм., 79 і наст.

Па́ля ’бервяно, брус, забітыя ў грунт, якія служаць апорай розным пабудовам, збудаванням’. Рус. зах., паўдн. па́ля, укр. па́ля. З польск. pal ’тс’ (Карскі, Белорусы, 156; Кюнэ, Poln., 84). Ст.-бел. паля < польск. pal (Булыка, Запазыч., 235). Крыніца польск. слова — ст.-в.-ням. pfȃl ’кол’ < лац. pālus (Праабражэнскі, 2, 10; Брукнер, 391; Клюге-Гётце, 556). Фасмер (3, 194) дапускае роднасць са спрадвечнаславянскімі палка, паліца.