экспро́мт, ‑а, М ‑мце, м.

1. Верш, музычны твор і пад., створаныя адразу, без папярэдняй падрыхтоўкі; прамова, трапны адказ, сказаныя без папярэдняга абдумвання. [Я. Колас] перасягаў маладзейшых і ў жартах, і ў экспромтах, і ва ўдалых тостах. Лужанін.

2. Спец. Невялікі музычны твор, напісаны ў свабоднай форме. Экспромт Рахманінава.

[Ад лац. expromptus — гатовы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

датава́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад датаваць.

2. у знач. прым. З пастаўленай датай. Датаваны твор.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сцэні́чнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць сцэнічнага (у 3 знач.). Сцэнічнасць п’есы. □ Твор Крапівы [драма «Партызаны»] вызначаўся сцэнічнасцю. Гіст. бел. сав. літ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трэцяра́дны, ‑ая, ‑ае.

Малаістотны, малазначны. Трэцярадная справа. Трэцярадная роля. // Невысокі па сваёй вартасці, па майстэрству; пасрэдны. Трэцярадны твор.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

манумента́льны, -ая, -ае.

1. Які адносіцца да стварэння манументаў, помнікаў, да афармлення архітэктурных збудаванняў.

2. Велічны, грандыёзны, які ўражвае сваёй велічынёй, магутнасцю.

М. будынак.

3. Грунтоўны, глыбокі па змесце.

М. твор.

Манументальнае даследаванне.

|| наз. манумента́льнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

марш¹, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Спосаб строга рытмічнай хадзьбы ў страі.

Цырыманіяльны м.

2. -у. Пераход войск паходным парадкам; паход.

Імклівы м.

3. -а. Музычны твор.

Спартыўны м.

|| прым. ма́ршавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вака́льны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае дачыненне да спеваў, прызначаны для выканання голасам. Вакальнае майстэрства. Вакальны твор. Вакальная музыка.

[Ад лац. vocalis — гучны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ка́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.

1. Апавядальны твор вуснай народнай творчасці або літаратурны твор пра выдуманых асоб і падзеі, пераважна з удзелам чарадзейных фантастычных сіл.

Беларускія народныя казкі.

Казкі народаў Усходу.

2. Выдумка, няпраўда, мана.

Усё гэта — казкі.

◊

Бабскія казкі — беспадстаўныя нагаворы.

Казка пра белага бычка (разм., неадабр.) — пра бясконцае паўтарэнне аднаго і таго ж з самага пачатку.

|| памянш. ка́зачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. ка́зачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

К. жанр.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дэтэкты́ў, -ты́ва, мн. -ты́вы, -ты́ваў, м.

1. Спецыяліст па расследаванні крымінальных злачынстваў, агент вышукной паліцыі.

2. Літаратурны твор або кінафільм, у якіх адлюстроўваецца раскрыццё таямніц, звязаных звычайна з забойствам.

|| прым. дэтэкты́ўны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Д. раман.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

экранізава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны; зак. і незак., што.

Увасобіць на экране які-н. твор мастацтва, не прызначаны спецыяльна для кіно.

Э. спектакль.

|| наз. экранізава́нне, -я, н. і экраніза́цыя, -і, ж.

Э. оперы.

Э. твораў беларускай літаратуры.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)