хія́зм, ‑у, м.

1. У анатоміі — перакрыжаванне зрокавых нерваў на ніжняй паверхні прамежкавага мозга хрыбетных.

2. У лінгвістыцы — від сінтаксічнага паралелізму, пры якім у другой палавіне фразы члены сказа стаяць у адваротным парадку.

3. У выяўленчым мастацтве — крыжападобнае, сіметрычнае размяшчэнне дэталей фігуры.

[Грэч. chiasmos — размяшчэнне ў выглядзе літары «х».]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чало́, род. чала́ ср., уст. чело́;

◊ біць чало́м — бить чело́м;

на чале́ — (з кім) во главе́ (с кем);

стая́ць на чале́ — стоя́ть во главе́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Надкоснік ’шафер’ (Сл. ПЗБ), ’брат маладой, які бярэ ў маладога выкуп за касу нявесты’ (Сцяшк. Сл.), ’меншы брат маладой, які бярэ грошы за касу ў маладога’ (в.-дзв., Шатал.). Ад выразу над касой (стаяць, быць і г. д.), г. зн. быць «адказным» за касу.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пашару́нак у выразе: у адном пашарунку — пра гаспадарчыя будынкі, якія ў адзін рад стаяць разам з хатай, пад адной страхой’ (слонім., Шн. 3). Утворана пры дапамозе суфікса ‑унак ад + паширыць ’паставіць у рад’ < ням. Schar ’рад’ (Мацэнаўэр, Cizí sl.,). Параўн. лоеў. шар ’бок вуліцы’ (Ян.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

разны́, ‑ая, ‑ое.

1. Зроблены разьбой (у 1 знач.). Розныя цацкі. Разныя ўпрыгожанні.

2. Упрыгожаны разьбой (у 2 знач.). Паабапал дарогі стаяць ужо лепшыя будынкі, з разнымі аканіцамі, ганкамі. Жычка. Ігнат Максімавіч .. з заінелымі вусамі сядзіць побач са мной, прыціснуўшыся да разнога задка саней. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пасярэ́дзіне

1. нареч. посреди́ (посереди́не, посреди́не);

стая́ць п. — стоя́ть посреди́ (посереди́не, посреди́не);

2. предлог с род. посреди́;

п. пако́я стая́ў стол — посреди́ ко́мнаты стоя́л стол

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ла́герь прям., перен. ла́гер, -ра м.;

пионе́рский ла́герь піяне́рскі ла́гер;

уче́бный ла́герь вучэ́бны ла́гер;

концентрацио́нный ла́герь канцэнтрацы́йны ла́гер;

стоя́ть, располага́ться ла́герем стая́ць, размяшча́цца ла́герам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лю́стра¹, -а, мн. -ы, -аў, н.

1. Адшліфаваная паверхня (шкла, металу), здольная даваць адбіткі тых прадметаў, якія знаходзяцца перад ёю, а таксама спецыяльна зроблены прадмет з такой паверхняй.

Стаяць перад люстрам.

2. перан. Спакойная, гладкая паверхня вады.

Л. возера.

3. перан. Аб тым, што з’яўляецца адлюстраваннем якіх-н. з’яў, працэсаў і пад.

Паэзія — л. жыцця.

|| прым. люстра́ны, -ая, -ае і люстраны́, -а́я, -о́е.

Люстраная фабрыка.

Люстраная вытворчасць.

Л. карп (карп з рэдкай блішчастай луской); наз. люстра́насць, -і, ж. (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Асто́яцца ’ўтрымацца на нагах; адстаяцца (пра вадкасць)’ (БРС, Сцяц.). Укр. стар. остоятися ’тс’. Магчыма, з ст.-рус. отстоятися; націск указвае на пазнейшы, хутчэй польскі ўплыў (параўн. польск. ostoja ’аснова’, а таксама астоя ’база’, Шакун, Гісторыя, 313). Сувязь з стаяць (гл.) безумоўная, але гісторыя гэтага ўтварэння няясная.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

за́гарада, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж. і за́гарад, ‑а, М ‑дзе, м.

1. Агароджа з жэрдак, колля і пад. Андрэй увайшоў у хлеў і прыпёрся плячамі да загарады. Крапіва.

2. Агароджанае месца для жывёлы; стойла. Там жа [у лесе] у загарадах стаяць каровы, свінні — падалей ад вайны. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)