шпо́ра, -ы, мн. -ы, шпор, ж.
1. Сагнутая па форме абцаса металічная дужка з кольцам на канцы, якая прымацоўваецца да бота наезніка і служыць для пануквання каня.
Даць шпоры каню (націснуць шпорамі).
2. Рагавы завостраны выступ на нагах самцоў некаторых птушак.
Шпоры ў пеўня.
3. Выступ на вобадзе кола ці на звёнах гусеніц трактара, танка і пад. (спец.).
|| прым. шпо́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мярцві́ць, ‑влю, ‑віш, ‑віць; незак., каго-што.
1. Пазбаўляць жыцця, губіць.
2. перан. Разм. Рабіць пустынным, змярцвелым. У яўрэйскім канцы вуліцы было яшчэ цішэй. Субота мярцвіла ўсе праявы будзённага жыцця. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бераза́к, ‑у, м.
Абл. Бярэзнік. [Анюта з Васілём] пабудавалі сабе ўжо новую хату і жывуць у самым канцы засценка, у беразаку. Васілевіч. На самым краі лесу фары намацалі воз скіданага абы-як беразаку. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каклю́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Палачка з патаўшчэннем на адным канцы і з шыйкай і гузікам на другім для пляцення карункаў. Убаку сядзела за каклюшкамі Глебавічна. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усячэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. усячы.
2. У граматыцы, літаратуразнаўстве — скарачэнне слова або верша ў канцы, а таксама само слова або верш з такім скарачэннем. Дактыль з усячэннем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́куркалявацца ’звесці канцы з канцамі’ (КЭС, лаг.). Запазычанне з польск. wykarkulować ’разлічыць, скамбінаваць’ або самастойнае ўтварэнне ад калькуляцыя, калькуляваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надры́ўны, ‑ая, ‑ае.
Рэзкі, хваравіта напружаны, з надрывам (у 3 знач.). Надрыўны плач. □ Лясы шумелі на трывогу, І голас іх надрыўны быў. Глебка. Недзе ў канцы вагона надрыўным басам закрычаў чалавек. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
несула́дны, ‑ая, ‑ае.
Пазбаўлены суладнасці; нязладжаны. Несуладная работа. □ У вячэрняй цішыні чулася недзе на канцы вёскі п’яная песня на два несуладныя галасы. Дуброўскі. Думкі былі нястройныя, несуладныя, поўныя супярэчлівасці і развагі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канцо́ўка, ‑і, ДМ ‑цоўцы; Р мн. ‑цовак; ж.
1. Малюнак, графічнае ўпрыгожанне ў ў канцы кнігі, раздзела і пад.
2. Заключная частка якога‑н. твора. Канцоўка рамана. Канцоўка паэмы. Канцоўка драмы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дашча́ны, ‑ая, ‑ае.
Зроблены з дошак. Дашчаны ганак. □ У канцы саду віднеўся дашчаны будынак, вакол яго ў строгім парадку размяшчаліся рамачныя вуллі. Шамякін. Масцілі [чамбарскія мяшчане] тратуар дашчаны З дубоў стагодніх, каб навек. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)