Ашла́піць ’абхапіцца нагамі і рукамі’ (КЭС, лаг.), ’абняць’ (Яўс.), ’расстаўляць ногі пры яздзе па дарозе над невялікімі лужынамі (пра каня)’ (Шат.), абшлапіць (Куч.), ошлапіць ’абцягнуць, абціснуць, абкласці шчыльна (пра адзенне)’ і ’палажыць бэльку над вокнамі’ (КСТ). Ад шлапаць, шлапнуць ’наступіць наверх; прыціснуць, ахапіўшы з бакоў’, да семантыкі параўн. польск. okroczyć ’абхапіць, акружыць’, okrakiem ’з расстаўленымі нагамі’ (ад krok).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
каўпа́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Галаўны ўбор конусападобнай, авальнай або іншай формы.
К. повара.
2. Накрыўка такой формы над чым-н.
Шкляны к.
|| памянш. каўпачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.
|| прым. каўпа́чны, -ая, -ае (да 1 знач.) і каўпако́вы, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Каўпаковая печ (тэхнічная печ з награвальным і засцерагальным каўпаком).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кружы́ць, кружу́, кру́жыш, кру́жыць; кру́жаны; незак.
1. каго-што. Застаўляць рухацца па крузе.
К. у танцы каго-н.
2. Тое, што і кружыцца (у 2 знач.).
Бусел кружыў над старой ліпай.
3. Блукаць, хадзіць, збіўшыся з дарогі.
Тры гадзіны кружыла па сасонніку.
4. Тое, што і кружыцца (у 3 знач.).
На вуліцы кружыла мяцеліца.
|| наз. кружэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чуб, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Пасма валасоў, якая спадае на лоб або ўзнімаецца над ілбом (звычайна ў мужчын).
2. Пасма доўгіх валасоў, пакінутая на цемені брытай галавы; асяледзец (даўней у запарожцаў і ўкраінскіх казакоў).
3. Прыўзнятае пер’е на галаве некаторых птушак.
Курыца з чубам.
◊
Брацца за чубы (разм., неадабр.) — біцца.
|| памянш. чубо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Перапу́сныя ’ачэпы, два верхнія падоўжныя вянкі над бэлькамі, якія надпускаліся роўна з застрэшкам’ (Варл.), перапускны́я, пірапу́скная палена ’тс’ (валож., віл., ЛА, 4), пірапу́сная бервяно ’суцэльнае бервяно, якое кладзецца над сточаным’ (маладз., ЛА, 4). Да перапуска́ць, параўн. ст.-бел. перепустити замест пропустити (Карскі, 1, 248), пусці́ць, пускаць у спецыфічным “будаўнічым” значэнні ’класці зверху, перакрываць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Са́лька ’вышкі, зробленыя над свіранам, накшталт каланчы ў гасподскіх і шляхецкіх дамах для вывешвання вяндліны, сала і да т. п.’ (Нас.), ’пакойчык пад дахам’, ’падстрэшак’ (іўеў., ашм., даўг., Сл. ПЗБ), ’вышкі’ (Байк. і Некр.). Памяншальнае да саля (гл.), або запазычанне з польск. salka ’невялікі пакойчык, які выступае над дахам’; гл. Брукнер, 479.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насі́цца несов.
1. в разн. знач. носи́ться;
ла́стаўкі насі́ліся над са́жалкай — ла́сточки носи́лись над прудо́м;
паліто́ но́сіцца пяць гадо́ў — пальто́ но́сится пять лет;
н. са сваёй прапано́вай — носи́ться со свои́м предложе́нием;
2. страд. носи́ться; см. насі́ць;
◊ но́сіцца як (ду́рань) з пі́санай то́рбай — погов. но́сится как (ду́рень) с пи́саной то́рбой;
н. як кот з селядцо́м — погов. носи́ться как ку́рица с яйцо́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Су́фіт ’столь, падшытая дошкамі; сталаванне’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк.), суфі́т ’столь пад страхой з надворнага боку дома’ (Варл.), ’сталаванне’ (ДАБМ), суфэ́т ’тс’ (Сл. Брэс.), су́хвіт ’драўляная столь, калі ў хаце відаць бэлькі’, ’вышкі з дошак над сенцамі ці над токам’ (Арх. Вяр.). Запазычана праз польск. sufit ’столь’ з італ. soffitto (soffitta) ’гарышча, скляпенне, столь’ (Брукнер, 525; Карскі, Белорусы, 157; Ляшчынай, RS, 31, 1, 29).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адме́ль, ‑і, і (радзей) адме́ліна, ‑ы, ж.
Тое, што і водмель. Чайка кружыць над затокай, Свішча кулічок з адмелі. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мушта́бель, ‑я, м.
Спец. Драўляная палачка, з дапамогай якой падтрымліваецца правая рука жывапісца ў часе работы над дробнымі дэталямі карціны.
[Польск. musztabel, ад ням. Maßstab.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)