даўноміну́лы, -ая, -ае.
Які існаваў, адбыўся ў далёкім мінулым.
Даўномінулыя падзеі.
○
Даўномінулы час — у граматыцы: асобая форма дзеяслова прошлага часу ў некаторых мовах, што абазначае дзеянне, якое папярэднічала другому дзеянню мінулага часу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ро́бля, рабе́ба, рабе́ля ’работа, дзеянне’ (слаўг., Яшк.). Экспрэсіўныя ўтварэнні: робля ад робіць ’рабіць’, як купля; рабе́ба — відаць, калька з балтыйскіх моў, параўн. лат. darbība ’дзеянне’, iedarbība ’уплыў’; рабе́бля — утварылася ў выніку кантамінацыі папярэдніх лексем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апера́цыя², -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Каардынаваныя ваенныя дзеянні, аб’яднаныя адзінай мэтай.
Наступальная а.
2. Асобнае дзеянне ў шэрагу іншых падобных (афіц.).
Паштовыя аперацыі.
|| прым. аперацы́йны, -ая, -ае.
Аперацыйная зала (у банку).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ры́зыка, -і, ДМ -зыцы, ж.
1. Магчымая небяспека, пагроза чаму-н.
Ісці на рызыку.
Без усякай рызыкі.
2. Дзеянне наўдачу з надзеяй на шчаслівы канец.
На сваю рызыку дзейнічаць (на сваю адказнасць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сімптаматы́чны, -ая, -ае.
1. Які з’яўляецца сімптомам чаго-н. (кніжн.).
Сімптаматычная з’ява.
2. Які накіраваны на ліквідацыю асобных сімптомаў хваробы, а не на асноўную прычыну яе (спец.).
Сімптаматычнае дзеянне лякарства.
|| наз. сімптаматы́чнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усё...
Першая частка складаных слоў, якая адпавядае па знач. займенніку «усё» і паказвае, што дзеянне і ўласцівасць, выражаныя другой часткай слова, пашыраюцца на ўсё, напр.: усёабдымны, усёахопны, усёбачны, усёвед, усёдаравальны, усёзнішчальны, усёмагутны, усёпажыральны, усёпераможны, усёсакрушальны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тра́ктар, -а, мн. трактары́ і (з ліч. 2, 3, 4) тра́ктары, -о́ў, м.
Самаходная машына для перамяшчэння, перавозкі грузаў і прывядзення ў дзеянне сельскагаспадарчых і іншых прылад.
Колавы т.
Гусенічны т.
|| прым. тра́ктарны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каля́, прыназ. з Р.
1. Ужыв. для абазначэння асобы, прадмета, месца, паблізу або вакол якіх адбываецца што-н., размяшчаецца хто-, што-н.
Дрэва расце к. акна.
Турысты паселі к. вогнішча.
2. Ужыв. пры абазначэнні аб’екта, у дачыненні да якога адбываецца дзеянне, на які накіравана дзеянне.
К. кветак вельмі многа працы.
3. Ужыв. пры абазначэнні прыблізнай велічыні, меры чаго-н., пры ўказанні на пэўную пару́, да якой падышоў ці падыходзіць час.
Хаце к. сарака гадоў.
У мяшку к. двух пудоў мукі.
Было к. поўначы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пра́віць¹, пра́ўлю, пра́віш, пра́віць; незак., кім-чым.
1. Кіраваць, маючы ўладу.
П. дзяржавай.
2. Накіроўваць чый-н. рух.
П. коньмі, яхтай.
3. Адпраўляць, праводзіць якое-н. дзеянне.
П. малебен.
|| наз. праўле́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Валакня́ ’павольнае дзеянне, цяганне па судах і пад.’ (Нас.). Да валакці ’марудзіць’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)