кла́сны, -ая, -ае.
1. гл. клас.
2. у знач. наз. кла́сны, -ага, м.; кла́сная, -ай, ж. Класны кіраўнік (разм.).
3. Які мае пэўны клас, разрад (пра судна і г.д.; спец.).
4. Які мае высокую ступень чаго-н.; які паказвае клас (у 7 знач.).
К. сталявар.
К. спартсмен.
Класная гульня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цяжкавагаві́к, ‑а, м.
1. Спартсмен цяжкай вагі. Спаборніцтвы цяжкавагавікоў.
2. Конь цяжкавагавай пароды, здольны перавозіць вельмі цяжкія грузы; цяжкавоз.
3. Спец. Цяжкавагавы, з вялікім грузам таварны поезд. Пасля праходу пасажырскага ў Ганцавічах цяжкавагавік зноў крануўся ў дарогу. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ас лётчык вышэйшага класа; у апошні час наогул спецыяліст вышэйшага класа’. З рус. ас (Крукоўскі, Уплыў, 82), дзе з 1910 (Успенскі, ЯиМ, 6–7, 198) з франц. as, якое ў значэнні ’добры салдат, лепшы спартсмен’ фіксуецца з XX ст.; лац. assiṡ няяснага паходжання абазначала адзінку вагі грашовую адзінку, у французскай з XII ст. азначала грашовую адзінку, адзінку на касцях, а потым на картах (на выкарыстанне ас як картачнага тэрміна ў беларускай мове ўказваў Карскі Чарнышову, Избр. тр., 2, 444), адкуль і перайшло ў спартыўнае і вайсковае арго.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чэмпіён, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Спартсмен (або спартыўная каманда) — пераможца ў спаборніцтвах у якім-н. відзе спорту на першынство горада, краіны, свету.
Ч. свету па шахматах.
Ч.
Еўропы па боксе.
2. Жывёліна, якая заняла першае месца на выстаўцы, у спаборніцтвах.
|| ж. чэмпіёнка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. чэмпіёнскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
плыве́ц, плыўца, м.
1. Той, хто плавае; той, хто ўмее плаваць. Яны кінуліся ў адзежы ў глыбокія воды ракі. Каляда быў добрым плыўцом. Гурскі. // Спартсмен, які займаецца плаваннем.
2. Уст. Той, хто плавае на якім‑н. судне. Не ведаюць плыўцы пакоры, Калі ідуць у смелы рэйд. Пушча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагрэсі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паступова ўзмацняцца, павялічвацца.
Хвароба прагрэсіруе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухацца наперад па шляху прагрэсу.
Навука прагрэсіруе.
3. у чым і без дап. Паляпшаць сваё майстэрства ў якой-н. галіне, свае веды і пад., удасканальвацца.
Юны спартсмен прагрэсіруе.
|| наз. прагрэсі́раванне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абсалю́тны, -ая, -ае.
1. Безумоўны, неабмежаваны, узяты па-за ўсякім параўнаннем.
Абсалютныя і адносныя паказчыкі.
А. чэмпіён (спартсмен-пераможац у мнагабор’і).
2. Поўны, канчатковы.
А. спакой.
Абсалютная большасць (пераважная большасць). Абсалютная манархія (самадзяржаўе). А. слых (слых, які дакладна вызначае вышыню любога тону). Абсалютна (прысл.) правільна.
○
Абсалютны нуль — самая нізкая тэмпература (-273,15 °С).
◊
Абсалютны нуль — пра нікчэмнага, зусім бескарыснага ў якой-н. справе чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абабе́гчы, абабягу́, абабяжы́ш, абабяжы́ць; абабяжы́м, абабежыце́, абабягу́ць; абабе́г, -гла; абабяжы́; абабе́ганы; зак., каго-што.
1. без дап. Бягом зрабіць круг вакол каго-, чаго-н.
А. гумно.
А. вакол дома.
2. Бегучы, абмінуць каго-, што-н.
Абабег нас толькі адзін спартсмен.
3. Паспешліва, бегаючы, пабываць у многіх, у розных месцах.
А. ўсіх суседзяў.
4. перан. Хутка распаўсюдзіцца, стаць вядомым.
Навіна абабегла ўсю вёску.
|| незак. абабяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скарахо́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Разм. Той, хто вельмі хутка ходзіць, бегае. — А я думаю: што гэта за скараходы наперадзе, дагнаць немагчыма! — адразу пажартаваў.. [лейтэнант]. Лось. / у перан. ужыв. Андрэй Завацкі спыніў на дарозе калгасную машыну і спытаў у вадзіцеля: — Куды ж гэта ты, скараход мой, ляціш? Ваданосаў. // Спартсмен, спецыяліст па скарасному бегу (на каньках, лыжах і пад.). // Даўней — пасыльны, ганец.
•••
Боты-скараходы гл. боты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чэмпіён, ‑а, м.
Званне пераможцы ў спартыўных спаборніцтвах, гульнях на першынство, а таксама асоба або каманда, удастоеныя такога звання. Чэмпіён свету. □ Павел любіў спорт. Але яшчэ больш любіў фізіку, а чэмпіёнам не зрабіўся толькі таму, што не хапіла часу для трэніровак. Шыцік. [Марына Паўлаўна:] — Ігар заняў першае месца па Саюзу па плаванню. Чэмпіён... Як я рада. Васілевіч.
•••
Абсалютны чэмпіён — спартсмен, які атрымаў найбольшую колькасць ачкоў у спаборніцтвах.
[Англ. — champion.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)