*Ашмалак, ошма́лок ’абгарэлы кусок ці канец, край чаго-небудзь’ (Клім.). Ад шмалыты ’абпальваць, смаліць’ (там жа) як асмалак ад смаліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́таска ’церассядзёлак’ (астрав., Сл. ПЗБ). Няясна. Магчыма, звязана з прыто́сак ’канец атосы ў выглядзе кальца’ (з *пры‑атосак). Параўн. прыато́снік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́нка ’пятка яйца’ (воран., ЛА, 1), ’тупы канец яйца’ (Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене (там жа), запазычана з ліг. pūnė ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разбо́р, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. разбіраць — разабраць (у 1–7 знач.).
2. (звычайна з прыназоўнікамі «з» і «без»). Разм. Выбар, адбор. Лес тут быў калгасны, высякалі яго многа і без разбору. Б. Стральцоў. Я разумею: крытыкаваць .. трэба, без гэтага нельга, але крытыкуй з разборам. Хадкевіч.
3. Разгляд судовай справы. Судовы разбор. □ [Сымон:] Адбудую хату нанава, гаспадарку нанава завяду.. Вось толькі .. разбору дзела дачакацца! Купала.
•••
На (пад) шапачны разбор; на разбор шапак — пад канец справы, пад канец (прыйсці, паспець, з’явіцца і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неразуме́нне, ‑я, н.
Адсутнасць разумення; няздольнасць зразумець што‑н. Неразуменне сэнсу бурлівых падзей, якія тварыліся ў краіне, часта выклікала ў пісьменніка роспач. Каваленка. — Калі ж канец ужо? — пытае дзед, І ў словах — шчырае неразуменне. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прылга́ць, ‑лгу, ‑лжэш, ‑лжэ; ‑лжом, ‑лжаце; зак.
Сказаць няпраўду; прыманіць. Размове б і канец, але раптоўна збоку Нячысцік тут прынёс Сароку. А тая ж збрэша уваччу, У сто разоў прылжэ к таму, што чула. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
супастано́ўшчык, ‑а, м.
Пастаноўшчык, які працуе сумесна з іншым пастаноўшчыкам. У «Бацькаўшчыне» Кузьмы Чорнага Рахленка выконваў ролю немца Лявера, а неўзабаве пасля таго — ён ужо супастаноўшчык спектакля па першай п’есе Кандрата Крапівы «Канец дружбы». «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ізве́чны ’вечны’ (Нас.). Са ст.-рус. извѣчныи (канец XIV ст.), утворанага ад прыслоўя извѣку з суф. ‑ьн‑ (Шанскі, 2, I, 23).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пятнаццацігадо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які працягваецца пятнаццаць гадоў. Пятнаццацігадовы тэрмін.
2. Які мае пятнаццаць гадоў. Пятнаццацігадовым хлопцам я прайшоў тую першую прасеку з канца ў канец. Пальчэўскі.
3. Які мае адносіны да пятнаццацігоддзя (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Махор ’канец мяшка ля завязкі’, ’матузкі, засуканыя на рушніку’ (КЭС, лаг.), ’доўгая палоска, адарваная ад тканіны’ (беласт., Сл. ПЗБ). Да махры́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)