аднадзёнка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Насякомае, якое жыве вельмі кароткі час (ад некалькіх гадзін да некалькіх дзён). Матылёк-аднадзёнка.
2. Пра што‑н. недаўгавечнае, што мае значэнне, вартасць нядоўгі час. Верш-аднадзёнка. // Газета, якая выйшла адзін раз. У гэты ж час [у 1932 г.] у Львове выходзіць беларуская аднадзёнка «На пераломе», у якой з’явіўся верш «Заштрайкавалі гіганты-каміны» ўпершыню за надпісам Максім Танк. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ву́лічны, ‑ая, ‑ае.
1. Які адносіцца да вуліцы, знаходзіцца на вуліцы. Вулічных тратуары. Вулічны рэпрадуктар, ліхтар. □ Зося і Міхалка селі на вулічны камень, не ведаючы, куды падацца. Чорны. // Які адбываецца на вуліцы. Вулічных гульні. // Які выходзіць, вядзе на вуліцу. Вулічных вароты. Вулічнае акно.
2. Які праводзіць большую частку свайго часу на вуліцы; беспрытульны. Вулічных хлапчукі.
3. Уласцівы быту вуліцы (у 3 знач.); вульгарны. Вулічная мянушка. Вулічная лаянка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэцірава́цца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак. і незак.
1. Уст. Адступіць (адступаць). — На сабе правяраў, — сказаў Свідзерскі. — Бачыш, не стралялі. Тут нешта ёсць. А можа, і сапраўды рэціраваліся? Хомчанка.
2. Разм. жарт. Адысці (адыходзіць), пайсці. З вагона тым часам выходзіць Наталля Пятроўна ў суправаджэнні мужчыны з незвычайнымі вусамі... Да іх падыходзіць невысокі лысы чалавек. Так, гэта муж Наталлі Пятроўны... Мужчына з вусамі адразу ж рэціруецца. Васілёнак.
[Фр. se retirer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́льшчык, ‑а, м.
1. Рыбалоўнае судна, забяспечанае траламі (у 1 знач.).
2. Спецыяліст, які кіруе лоўляй рыбы тралам.
3. Ваеннае судна, прызначанае для выяўлення і знішчэння мін тралам (у 3 знач.). А там, дзе вада сыходзіцца з небам, два тральшчыкі ў пошуках мінаў баразнілі хвалі. Карпюк. Дакладна працуе сігнальшчык, — У мора выходзіць тральшчык. Трывожна грукочуць машыны, — Тральшчык ідзе на міны... Лось.
4. Ваенны мінёр на такім судне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выступа́ющий
1. прич. які́ (што) выступа́е, які́ (што) вытырка́ецца; які́ (што) выхо́дзіць; см. выступа́ть;
2. в знач. сущ. (оратор, тот, кто публично выступает где-л.) выступо́вец, -по́ўца м., прамо́ўца, -цы м., выступа́льнік, -ка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ра́мка ж., в разн. знач. ра́мка;
р. для фатагра́фіі — ра́мка для фотогра́фии;
абве́сці малю́нак ~кай — обвести́ рису́нок ра́мкой;
абмяжо́ўваць сябе́ які́мі-не́будзь ~камі — ограни́чивать себя́ каки́ми-л. ра́мками;
◊ выхо́дзіць за ~кі — выходи́ть за ра́мки;
трыма́ць у ~ках — держа́ть в ра́мках
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
истека́ть несов.
1. (вытекать, выливаться) уст. выцяка́ць; перен. (выходить, появляться) выхо́дзіць; (проистекать — ещё) выніка́ць;
2. (о времени) міна́ць, канча́цца;
срок догово́ра истека́ет тэ́рмін дагаво́ру канча́ецца;
3. (исходить кровью, слезами и т. п.) сыхо́дзіць, сплыва́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Весяліць ’рабіць вясёлым, забаўляць, выклікаць весялосць’, сюды ж весяліцца ’рабіцца вясёлым’ (КТС, БРС, Касп.), укр. веселити(ся), рус. веселить(ся), ст.-рус. веселити (з XII ст.), польск. weselić (выходзіць з ужывання) ’весяліць, цешыць, радаваць’, weselić się ’весела праводзіць час, радавацца’ (ужывае А. Міцкевіч), в.-луж. wjeselić so ’радавацца’, чэш. veseliti se ’быць вясёлым, весяліцца’, славац. veseliť sa ’забаўляцца, радавацца, весяліцца’, славен. veséliti ’рабіць задавальненне, весяліць, радаваць, захапляць, быць мілым’, veselíti se ’радавацца, весяліцца, забаўляцца’, серб.-харв. весѐлити(се) ’тс’, макед. весели(се) ’весяліць’, балг. веселя(се), ст.-слав. веселити ’тс’. Праславянскі дзеяслоў, які выражае стан, утвораны ад veselъ (гл. вясёлы) і суф. ‑iti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́шчыцца ‘ўглядацца’ (Юрч. СНЛ). Відаць, першапачатковае значэнне ‘шырока раскрываць, вылупліваць, вытрэшчваць вочы’, гл. вы́трашчыць. Слова з праблемнай этымалогіяй, параўн. рус. таращить (глаза) ‘напружана ўглядацца’, для якога Фасмер (4, 23) дапускае сувязь з трахнуть ‘стукнуць, трэснуць’, гл. трахаць. Борысь (720) на аснове чэш. třeštit ‘шалець, выходзіць з сябе’, ‘вылупліваць вочы’, дыял. treščit ‘стукаць’, ст.-чэш. treščiti ‘грукаць, трашчаць, лятаць з трэскам’, славац. trieštiť ‘разбіваць’, харв. і серб. старое trieštiť ‘трэснуць, ударыць (пра гром)’, славен. treščiti ‘выклікаць трэск, грукат’, ‘стукаць (пра маланку)’, ‘кідаць раптоўна, шпурляць’ мяркуе, што першаснае значэнне магло быць ‘адкрываць з трэскам’ (вобразна і пра вочы). Гл. трашчаць, трэснуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
начапі́ць, ‑чаплю, ‑чэпіш, ‑чэпіць; зак., што.
1. Накінуўшы, замацаваць; павесіць, навесіць. Начапіць вяроўку на рогі. Начапіць ручнік на кручок. □ Аксён падымае біч, выходзіць на двор, каб начапіць на цапільна. Колас. [Дзед] хуценька павярнуўся тварам да будкі і дрыжачымі рукамі начапіў на дзверы замок. Галавач.
2. Разм. Надзець што‑н., прымацаваўшы, прывесіўшы да чаго‑н. Начапіць партупею. Начапіць наган на пояс. □ Бабка начапіла старыя акуляры з ніткамі замест аглобелек. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)