параўна́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. гл. параўнаць.
2. Слова або выраз, які змяшчае прыпадабненне аднаго прадмета да другога.
Народная творчасць багата параўнаннямі.
◊
У параўнанні з кім-чым — ужыв. ў знач. прыназ.: параўнальна, калі параўнаць.
Сёлета ўраджай вышэйшы ў параўнанні з мінулым годам.
Ён больш дасведчаны ў гэтай справе ў параўнанні з іншымі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Аўто́ры ’выраз у ніжняй частцы бочкі, у які ўстаўляецца дно’ (лельч., Арх. ГУ). Гл. уторы, адносна фанетыкі параўн. аўдод, аўторак і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пра́зі мн. л. ’чуткі’ (віл., Сл. ПЗБ). Нямела, магчыма, да польск. frazes ’фраза’, старое ’слова, зварот, выраз’ з адаптацыйнай зменай ф > п.⇉.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ідыёма, ‑ы, ж.
Выраз, словазлучэнне, уласцівае толькі адной мове, якое не паддаецца даслоўнаму перакладу на другую мову з-за неадпаведнасці яго значэння значэнням састаўных элементаў, напрыклад, лынды біць — гультайнічаць, нічога не рабіць; даць лататы — уцячы.
[Грэч. iniōma — своеасаблівы выраз.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калькава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак. і незак., што.
1. Зняць (знімаць) копію з чаго‑н. пры дапамозе калькі (у 1 знач.). Калькаваць чарцёж.
2. Стварыць (ствараць) слова або выраз па ўзору іншамоўнага слова або выразу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скалькава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што.
1. Зняць копію з чаго‑н. пры дапамозе калькі (у 1 знач.). Скалькаваць чарцёж.
2. У мовазнаўстве — стварыць слова або выраз па ўзору слова або выразу з іншай мовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кі́слы, -ая, -ае.
1. Які мае своеасаблівы смак, падобны на смак лімона, журавін.
К. яблык.
К. сок.
2. Які закіс у выніку браджэння, прыгатаваны квашаннем.
Кіслае малако.
Кіслая капуста.
3. перан. Які выражае незадаволенасць; паніклы (разм.).
К. настрой.
К. выраз твару.
4. Які змяшчае кіслату (у 2 знач.; спец.).
Кіслая глеба.
|| наз. кіслата́, -ы́, ДМ -лаце́, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́сны, -ая, -ае.
1. гл. пост².
2. Без мяса і малака, не скаромны.
Посная вячэра.
3. Не тлусты.
Посная свініна.
4. перан. Хмуры, сумны (пра выраз твару, усмешку і пад.; разм., жарт.).
5. перан. Пра від, знешні выгляд: прытворна сціплы, ханжаскі (разм., жарт.).
Твар п., як на маленні.
|| наз. по́снасць, -і, ж. (да 2 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
няма́, безас., у знач. вык., каго-чаго.
1. Не быць у наяўнасці, адсутнічаць.
Н. грошай.
Яго н. дома.
2. У знач. няпоўнага сказа пры адмоўных адказах на пытанні. —
Ці дома бацька? — Няма.
◊
Няма роду без выроду — нічога не бывае без непрыемнага выключэння.
Няма чаго (і) гаварыць (разм.) — выраз упэўненай згоды: безумоўна, пэўна.
Чалавек ён працавіты, няма чаго гаварыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́кат ’выраз, дэкальтэ’ (Бяльк., Юрч., З нар. сл., Шатал., Мат. Гом.); ’лупатасць’ (Бяльк., Юрч.). Рус. вы́кот, укр. ви́кот ’тс’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад вы́каціць, выка́тваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)