Сухля́к ’від грыбоў Lentinus (Fr.)’ (Сярж.–Яшк.). Параўн. рус. суха́рик ’сыраежка бурачковая, Russula obscura Romell.’, суха́рь ’сыраежка белая, Russula delica Fr.’. Да сухі (гл.), названы паводле кансістэнцыі мякаці — сухой і пругкай, якая не гніе, а засыхае пасля даспявання (Сярж.–Яшк., 57; Мюллер, SlW, 46).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
до́ле, прысл.
Абл.
1. На падлозе, на зямлі. Адна белая палоска ляжала доле ад сярэдзіны хаты да парога, а другая .. упіралася ў дзіцячую пасцельку. Кулакоўскі. Яблыкі густа ляжалі і пад яблыняй, доле. Сачанка.
2. Уніз, дадолу. Уздыхнуў клён, пахіснуўся і са страшэннным трэскам і грукатам упаў доле. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
францу́зскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да Францыі, французаў, які належыць, уласцівы ім. Французская мова. Французская літаратура.
•••
Французская булка — невялікая белая булка прадаўгаватай формы.
Французскі абцас — высокі, тонкі, выгнуты абцас.
Французскі замок — дзвярны аўтаматычны замок.
Французскі ключ — а) ключ для французскага замка; б) ключ для адшрубоўвання гаек; гаечны ключ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пасту́шайка ’пліска, Motacilla alba L.’ (воран., Сл. ПЗБ). Калька-пераклад з польск. pasterka, pastyrka, pastereczka ’тс’, pliszka pasterka ’Motacilla flava L.’ Параўн. таксама і pastuszek ’пліска белая’ (Струтыньскі, Nazwy, 26–27 і 109). Матывацыя: птушка гнездзіцца (жыве) на пашах паблізу скаціны. Параўн. таксама ўкр. гуц. пастирка, пастушка ’пліска жоўтая*
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рато́нда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Круглая пабудова (будынак, павільён, зала), звычайна акружаная калонамі і ўпрыгожаная купалам. Над абрывам узвышаецца каля прыстані каменная белая вежа — альтанка ў выглядзе ратонды. В. Вольскі.
2. Верхняе жаночае цёплае адзенне ў выглядзе доўгай накідкі без рукавоў, распаўсюджанае ў канцы 19 — пачатку 20 стст. Аксамітная ратонда.
[Ад лац. rotundus — круглы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашкра́баны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пашкрабаць.
2. у знач. прым. З драпінамі, з пісягамі. Па баках [люстэрка] скрозь пашкрабанае, а пасярэдзіне, крыху бліжэй да левага кутка, уелася ў яго нейкая белая пляма. Васілёнак. Наваль адразу прыкмеціў і латку на чорнай спадніцы, і тое, што пальцы рук яе пашкрабаныя і далоні крышачку прыпухлі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бе́лый
1. прил., в разн. знач. бе́лы;
бе́лый снег бе́лы снег;
бе́лый хлеб бе́лы хлеб;
бе́лые но́чи бе́лыя но́чы;
бе́лый офице́р бе́лы афіцэ́р;
бе́лый гриб бараві́к;
бе́лая горя́чка бе́лая гара́чка;
бе́лый биле́т бе́лы біле́т;
бе́лый стих бе́лы верш;
2. сущ. бе́лы, -лага м.;
◊
средь бе́ла дня сяро́д бе́лага дня;
ши́то бе́лыми ни́тками шы́та бе́лымі ні́ткамі;
чёрным по бе́лому чо́рным па бе́лым;
ска́зка про бе́лого бычка́ ка́зка пра бе́лага бычка́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
алімпія́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -пія́д, ж.
1. У Старажытнай Грэцыі: прамежак у 4 гады паміж алімпійскімі гульнямі, які служыў адзінкай летазлічэння.
2. Міжнародныя спартыўныя спаборніцтвы, якія на ўзор старажытнагрэчаскіх алімпійскіх гульняў праводзяцца раз у чатыры гады.
Белая а. (зімовая).
3. Спаборніцтвы навучэнцаў у вызначаных галінах ведаў.
А. па матэматыцы.
|| прым. алімпія́дны, -ая, -ае і алімпі́йскі, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Алімпійскі медаль.
Алімпійскі агонь (факел, які запальваецца ад сонечных прамянёў у Алімпіі і дастаўляецца эстафетай на месца правядзення Алімпійскіх гульняў; агонь, запалены ад гэтага факела, які гарыць у чашы на працягу Алімпійскіх гульняў). Алімпійскі чэмпіён.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бібу́ла, ‑ы, ж.
1. Порыстая папера, якая мае асаблівасць убіраць і прапускаць вадкасць; прамакатка.
2. Тонкая белая або каляровая папера, прызначаная для ўпрыгожвання або ўпакоўкі чаго‑н. З трох бакоў.. [ліхтар] аблеплены бібулаю і толькі чацвёрты бок свеціцца. Барашка.
3. Разм. Нелегальнае выданне. [Надзорца] разгарнуў паперку і, зірнуўшы ў яе, задаволена заскрыпеў: — А вось яно што, камуністычная бібула! Машара.
[Лац. bibulus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́гія, ‑і, ж.
1. Сукупнасць прыёмаў, здольных, паводле забабонных уяўленняў, выклікаць звышнатуральныя з’явы; чараўніцтва, чары.
2. перан.; чаго. Вялікая сіла ўздзеяння на каго‑н. Магіл мастацкага слова. □ Я зноў зялёнай магіі дарог Душою падарожніка прадаўся. Бураўкін.
•••
Белая магія — паводле сярэдневяковых забабонных уяўленняў — чараўніцтва пры дапамозе нябесных сіл.
Чорная магія — паводле сярэдневяковых забабонных уяўленняў — чараўніцтва пры дапамозе пякельных сіл.
[Лац. magia ад грэч. magéia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)