прыстра́шыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., каго-што і без дап.
Выклікаць страх, пагражаючы чым‑н.; прыпужаць. — Не пікні, гад, бо тут табе магіла! — Густым мужчынскім голасам, поўным пагрозы, прыстрашыла «маладзіца». Колас. — Мікіту прыстрашыць можна. — Дужа ты яго прыстрашыш. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інстынкты́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Абумоўлены інстынктам (у 1 знач.). Інстынктыўныя паводкі звера. Інстынктыўнае ўменне пчалы ляпіць соты.
2. Неўсвядомлены, мімавольны. Інстынктыўны страх. Інстынктыўны позірк. □ Каліберда хвіліну стаяў збянтэжаны, а потым заспяшаўся ўслед за камісарам.. Гэта быў інстынктыўны рух. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пуд I м. пуд;
з (ад) пу́да — с пу́да (попу́дно);
◊ п. со́лі з’е́сці — пуд со́ли съесть
пуд II (род. пу́ду) м. испу́г; страх
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
настра́шыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., каго.
Навесці, выклікаць страх. [Насця:] — Ты што, як мыш на крупы, надзьмуўся. Глядзі, людзей настрашыш. Мележ. Алёшка адчуваў, што голас. [Аўдолі] нерашучы і напалоханы. Гэта асмельвала яго. І каб настрашыць Аўдолю яшчэ больш, ён пачаў моцна крычаць. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
граза́, ‑ы, ж.
Той (тое), што выклікае, наводзіць страх. Прайшла брыгада імя Чапаева — граза нямецкіх цягнікоў. Карпаў. Наперадзе быў славуты семсот дваццаты кіламетр — граза машыністаў Сарынскага дэпо. Васілёнак. [Слава] спрабаваў зазірнуць наперад: як сустрэне яго адважны пагранічнік Карацупа — граза парушальнікаў граніцы. Шыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скалазу́бы, ‑ая, ‑ае.
1. Разм. З выскаленымі зубамі. Воўк пад дубам скалазубы — Ажно страх — Барана патрошыць, губіць У кустах. Шушкевіч.
2. у знач. наз. скалазу́быя, ‑ых. Сямейства марскіх рыб з тоўстым, кароткім, часам шарападобным, целам і выцягнутымі накшталт дзюбы сківіцамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навести́ сов.
1. в разн. знач. наве́сці, мног. панаво́дзіць;
2. (тоску, страх и т. п.) нагна́ць, наве́сці;
◊
навести́ спра́вки даве́дацца; см. наводи́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жах ’жуда, страх’, ’удар’. Рус. кур., паўд., укр. жах ’тс’. Параўн. польск. żachnąć się ’здрыгануцца’, żachliwy ’баязлівы’, чэш. žas ’жах’, рус. ужас. Ст.-слав. оужасъ, ст.-рус. ужасъ, ц.-слав. жасати, жасити, жаснѫти (Міклашыч, Lex. paleosl.). Праз чаргаванне галосных суадносіцца з гасіць (гл.). Значэнне гасіць ’удараць’ паказвае, што жах ’удар’ не асобнае гукапераймальнае слова (ТСБМ, 2, 255), а развіццё аднаго значэння (параўн. знач. польск. ’уздрыгнуцца’). Да і.-е. *gu̯es ’тушыць’ (Покарны, 1, 479); гоц. ugaisjan, літ. gąsti ’пужаць’ (гэтыя паралелі патрабуюць пэўных удакладненняў). Фасмер, 2, 36; Праабражэнскі, 1, 471; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 36. Пра паходжанне ‑х‑ у жах як паралель да страх (дзе s < *ks) пісаў Эндзелін, Слав.-балт. эт., 70 = Darbu, 2, 230–231.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праніза́ць, -іжу́, -іжаш, -іжа; -іза́ны; зак.
1. каго-што. Тое, што і праткнуць.
П. штыком.
Страх пранізаў каго-н. (перан.). П. поглядам (перан.: хутка і пільна глянуць на каго-н.).
2. каго-што. Пранікнуць унутр каго-, чаго-н., праз што-н. (перан.).
Холад пранізаў усё цела.
Прамені сонца пранізалі галіны дрэў.
3. што. Правесці які-н. час, ніжучы што-н.
Цэлы вечар пранізала каралі.
|| незак. прані́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пры́мхлівы, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны да прымхаў. Чалавек робіцца прымхлівы, калі ведае, што блізкі яго на краі жыцця. Шамякін. Аб’ектыў фотакамеры палохаў прымхлівых і забабонных сельскіх жыхароў. «Помнікі».
2. Заснаваны на прымхах. Босая, у белай начной сарочцы.. [Лёдзя] выклікала ў Арыны прымхлівы страх. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)