Малацьба́, мыладзьба́, молоцьба́, маладжба́ ’выбіванне зерня з каласоў, струкоў; час, пара, калі малоцяць’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., ТС, Ян.). Укр., рус. молотьба, польск. młoćba, чэш., славац. mlatba. Паўн.-слав. moltьba. Да малаціць, молат (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пара

I (па́ра) ж., в разн. знач. па́ра;

п. бо́таўпа́ра сапо́г;

па́ры кружы́ліся ў ва́льсе — па́ры кружи́лись в ва́льсе;

хадзі́ць па́рамі — ходи́ть па́рами;

ён табе́ не п. — он тебе́ не па́ра;

у па́ры з кім-не́будзь — в па́ре с кем-л.;

на па́ру слоў — на па́ру слов;

два бо́ты п.погов. два сапога́ па́ра

II (па́ра) ж. пар м.;

ператварэ́нне ва́дкасці ў па́ру — превраще́ние жи́дкости в пар;

насы́чаная п. — насы́щенный пар;

ад каня́ ішла́ п. — от ло́шади шёл пар;

мя́тая п.спец. мя́тый пар;

(быць) пад па́раю — (о паровозе, пароходе) (быть) под пара́ми;

з лёгкай па́рай — с лёгким па́ром;

п. касце́й не ло́міцьпосл. пар косте́й не ло́мит

III (пара́) ж.

1. (время, период) пора́;

ле́тняя п. — ле́тняя пора́;

2. вре́мя ср.;

хто ў таку́ю пару́ вячэ́рае? — кто в тако́е вре́мя у́жинает?;

3. срок м.;

прыйшла́ пара́ раджа́ць — подошёл срок рожа́ть;

4. в знач. сказ. пора́;

п. дадо́му — пора́ домо́й;

да пары́ да ча́су — до поры́ до вре́мени;

без пары́ — без вре́мени, преждевре́менно;

з тае́ пары́ — с тех пор;

ад пары́ да пары́ — вре́мя от вре́мени;

глуха́я п. — глуха́я пора́;

з да́ўняй пары́ — с да́вних пор;

са́мая п. — са́мое вре́мя; са́мый раз;

да гэ́тай пары́ — до сего́ вре́мени; до сих пор;

да пары́ збан ваду́ но́сіцьпосл. пова́дился кувши́н по́ воду ходи́ть, там ему́ и го́лову сломи́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́пырснуцца, ‑нецца; зак. і аднакр.

1. Пырснуўшы, выліцца.

2. перан. Тое, што і выпырснуць (у 3 знач.). Была тая пара года, калі на дрэвах палопаліся пупышкі і выпырснулася свежая, яшчэ кволая зеляніна вясны. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жні́ўны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да жніва, звязаны з ім. Жніўная пара. □ У жніўны дзень на вуліцы бязлюдна. Нават бэз заснуў каля дзвярэй. Караткевіч. // Які выконваецца ў час жніва. Жніўны абрад. Жніўная песня.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вандзігаць ’напружана працаваць (?)’ (КЭС): «А што ж, браток, мая справа такая: свята адпачывай, будні працуй. Была пара, вандзігаў і я так, ого-о!» (Ц. Гартны). Вандзігаць < *вандзіга, якое можа быць звязана з вандраваць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

цепланасі́цель, ‑я, м.

1. Рухомае асяроддзе (газ, пара, вадкасць), якое скарыстоўваецца для пераносу цеплаты.

2. У ядзерным рэактары — вадкае або газападобнае рэчыва, якое выносіць з актыўнай зоны цяпло, што вылучаецца ў выніку рэакцыі падзелу ядзер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

медано́с, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Меданосная расліна. Лазоўка з’яўляецца добрым меданосам.

2. ‑у. Тое, што і медазбор (у 1 знач.). Была пара грэцкага меданосу, калі дзень цэлы качаліся пчолы па белай пене грэчкі. Ермаловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прабурча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.

1. Абазвацца бурчаннем. Сабака прабурчаў.

2. што. Разм. Сярдзіта, невыразна прамармытаць што‑н. — Дзецям спаць пара! — незадаволена прабурчала Валя. Шыцік.

3. што і без дап. Бурчаць некаторы час. Прабурчаць увесь дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ятро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы; Р мн. ‑ровак; ж.

Жонка аднаго брата ў адносінах да жонкі другога брата. Даўно няма іх гаспадароў. А ў ятровак яшчэ свежая ў памяці тая далёкая пара, калі жылі разам. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Мар’яж ’наяўнасць караля і дамы адной масці ў аднаго іграка ў карты’ (ТСБМ). З рус. марьяж ’тс’. Аднак марʼяш ’картачная гульня’ (КТС — Дунін–Марцінкевіч) запазычана з польск. mariasz ’тс’, ’мар’яж’. Абедзьве мовы засвоілі франц. mariage ’шлюбная пара’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)