раздурэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.

Разм.

1. Пачаць моцна дурэць. Дзеці вельмі раздурэлі.

2. Распусціцца, разленавацца. Раздурэў чалавек, нічога не робіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шахра́йства, ‑а, н.

Учынкі шахрая; жульніцтва. [Курловіч] сам заўважыў за Дзялендзікам шахрайства. Нічога не скажаш, ёсць у яго такая спекулянцкая прывычка. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Нікс ’серна-кіслы цынк’ (Нас.). Запазычана праз польск. niks ’цынкавая-мазь’ з ням. Nichts, назвы, утворанай ад грэч.-лац. onychitis шляхам жартаўлівага збліжэння з nicht (s) ’нічога’ (Варш. сл., 391; Махэк₂, 399).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

валя́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; незак.

1. Лежачы, пераварочвацца з боку на бок.

В. ў пяску.

2. Ляжаць, нічога не робячы, нядбайна разваліўшыся (разм.).

В. на канапе.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ляжаць у беспарадку, бязладна, як папала, не на месцы (разм.).

На падлозе валяецца ручнік.

◊

На дарозе не валяецца — дарма, лёгка не дастаецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

малаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; -ло́чаны; незак.

1. што і без дап. Выбіваць зерне з каласоў.

М. пшаніцу.

2. Стукаць, біць у што-н. (разм.).

Нехта ў дзверы малоціць.

3. што. Разбіваць, ламаць (разм.).

М. посуд.

4. перан. Хутка гаварыць, лапатаць (разм.).

Як пачне м., нічога не зразумееш.

|| наз. малацьба́, -ы́, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

фі́га ​1, ‑і, ДМ фізе, ж.

Разм. Тое, што і дуля (у 3 знач.). Падарожнік тыцнуў Сымону ў самыя вочы дзве фігі. Бядуля.

•••

Без фігі не да носа гл. нос.

Глядзець у кнігу, а бачыць фігу — нічога не разумець.

Фіга з маслам; фіга на талерцы — нічога, зусім нічога.

Фігу з’есці гл. з’есці.

фі́га ​2, ‑і, ДМ фізе, ж.

1. Субтрапічнае дрэва сямейства тутавых; смакоўніца.

2. Плод гэтага дрэва. Вялікія кашы з фінікамі, фігамі,.. гранатамі, апельсінамі і ўсялякай агароднінай стаяць на бруку. В. Вольскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ляда́шты ’дрэнны, нягодны, гадкі; худы, слабы; той, каму млосна, дрэнна, моташна’ — гэта выражаецца і прыслоўямі ляда́шта, ляда́ча (Нас., Шпіл., Дзмітр., Жд. 1, Бір. Дзярж.; шчуч., чэрв., гродз., Сл. ПЗБ; крыч., Мат. Маг.; ашм., Сцяшк. Сл.). Утвораны ад прыслоўя ляда́што ’дрэнна’. Заканчэнне ‑шты выраўнялася ў канчатак ‑шчы, які стаў успрымацца як канчатак рус. дзеепрыметніка незалежнага стану цяперашняга часу і часткова на бел. моўнай тэрыторыі набыў бел. форму з суфіксам ‑ач‑ы (ляда́чы — гл.). Аналагічна ўкр. ледащо ’дробязь, пусцяковіна’, польск. ladaco ’чалавек нічога не варты’, ’абы-які’, чэш. ledaco ’абы-што, дрэнь’, мар. ľedaco ’нічога не варты’, славац. ledačo ’абы-што, што-небудзь’, ’нічога не варты’. Паўн.-слав. lě‑da‑čьto (lě ’толькі, ледзь’, da — узмацняльная часціца, čьto ’што’, якое на зах.-слав. тэрыторыі мае рэфлекс co, čo) (Бернекер, 1, 697; Фасмер, 2, 474; Зубаты, Studie, 1, 241; Слаўскі, 4, 22–23). Паводле лінгвагеаграфічнага размеркавання лексемы ў рус. народных гаворках (СРНГ, 16, 318–319) можна меркаваць, што яна (і падобныя: ледака, лядаха, лядащий) прыйшла з бел. і ўкр. моў. Зах.-бел. леда́што, ляда́шчэ (м.), ’махляр, круцель, ашуканец’, ’гультай’ (Федар. 7, Федар. Дад.) з’яўляюцца калькай польск. ladaco ’чалавек нічога не варты’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прагада́ць сов. прогада́ть; проигра́ть;

я нічо́га не ~да́ў, калі́ адмо́віўся ад ва́шай прапано́вы — я ничего́ не прогада́л (проигра́л), отказа́вшись от ва́шего предложе́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нетакты́чны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і нетактоўны. Інжынер.. не гаварыў нічога, бо лічыў нетактычным ўмешвацца ў жыццё гэтай вялікай дружнай сям’і. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нічагу́сенькі, займ.

Разм. Узмацняльная форма да нічога ​1. Амаль што ўсе даведаліся аб сваіх. Адзін стары Міхайла нічагусенькі даведацца не можа... Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)