Кава́дла ’жалезная падстаўка асобай формы для ручной коўкі металу’ (БРС, ТСБМ, Дэмб., Жыв. сл., Касп.; лаг., КЭС; Мал., Нар. словатв., Сержп. Грам., Сцяц., Сцяц. БНС, Шат., Янк. БФ), кувадло ’тс’ (Мядзв., Нас.), ’бабка’ (Сержп. Земл.). Паводле суфіксацыі — запазычанне з польск., дзе да прасл. kovadlo < kovati, гл. Слаўскі, 3, 19–21.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пако́ўка 1, ‑і, ДМ ‑коўцы, ж.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. пакаваць 1.
пако́ўка 2, ‑і, ДМ ‑коўцы; Р мн. ‑ковак; ж.
Спец. Апрацаваны каваннем або штампоўкай кавалак металу. Каленчатыя валы куюць са стальных паковак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ку́зня, ‑і, ж.
Майстэрня або цэх для апрацоўкі металу коўкай. З самай раніцы і да позняга вечара з кузні даносіўся перазвон малаткоў. Даніленка. // Высок. Пра месца, дзе ствараецца што‑н. вельмі важнае, каштоўнае. Універсітэт — кузня кадраў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
флюсава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; незак., што.
1. Спец. Плавіць (руду, метал) з флюсам 2 (у 1 знач.).
2. Ачышчаць паверхню металу флюсам 2 (у 2 знач.).
3. Дабаўляць у гліняную масу флюс 2 (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бо́мы, ‑аў; адз. (рэдка) бома, ‑ы, ж.
Званочкі ў выглядзе пустых металічных шарыкаў з кавалачкамі металу ўсярэдзіне; прымацоўваюцца да хамута ці дугі. Крык і гоман на дарозе, Бомы стогнуць і звіняць. Колас. Дзесьці ў прасторах празвінелі бомы. Трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навары́ць, -вару́, -ва́рыш, -ва́рыць; -ва́раны; зак.
1. чаго. Варачы, нагатаваць у патрэбнай колькасці; згатаваць.
Н. варэння.
2. чаго. Наплавіць у нейкай колькасці.
Н. сталі.
3. што. Апрацоўваючы металічны прадмет, прыварыць кавалак металу.
Н. нарог.
|| незак. нава́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. нава́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 3 знач.) і нава́рванне, -я, н. (да 3 знач.).
|| прым. наварны́, -а́я, -о́е (да 3 знач.; спец.).
Наварная вось.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шліфава́ць, -фу́ю, -фу́еш, -фу́е; -фу́й; -фава́ны; незак., што.
1. Апрацоўваць паверхню металу, драўніны і пад. трэннем для надання гладкасці, пэўнай формы.
2. перан. Удасканальваць, паляпшаць.
Ш. мову і стыль твора.
|| зак. адшліфава́ць, -фу́ю, -фу́еш, -фу́е; -фу́й; -фава́ны.
|| наз. шліфава́нне, -я, н. і шліфо́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.
|| прым. шліфава́льны, -ая, -ае (да 1 знач.) і шліфо́вачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Шліфавальны станок.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сто́мленасць, ‑і, ж.
1. Стан стомленага; бяссілле. Стомленасць арганізма. □ Аднак жа .. [Андрэй] не разлічыў сваіх сіл і к канцу другога дня пачаў адчуваць вялікую стомленасць. Чорны.
2. Спец. Змяненне механічных і фізічных уласцівасцей матэрыялу пад уздзеяннем напружання і дэфармацыі. Стомленасць металу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ака́ліна, ‑ы, ж.
Вокісел, які ўтвараецца на паверхні распаленага металу пры яго апрацоўцы. Жалезная акаліна. Пах акаліны. □ З кожнай хвілінай.. [жалеза] набывала новыя колеры, адценні: з распалена-белага ператварылася ў малінавае, пасля ў чырвонае, а яшчэ праз хвіліну пацямнела, пакрылася сіняй акалінай. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чацвярны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які складаецца з чатырох аднародных або падобных частак, прадметаў. Чацвярная партыя ў віст. □ Сашка падскочыў бліжэй да акна і — у два пальцы — свіснуў разбойніцкім, чацвярным свістам. Караткевіч.
2. У чатыры разы большы (пра памер, колькасць). Чацвярны кошт металу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)