чацвёрка ж., в разн. знач. четвёрка;
напіса́ць ~ку — написа́ть четвёрку;
атрыма́ць ~ку на экза́мене — получи́ть четвёрку на экза́мене;
вясёлая ч. дзяце́й — весёлая четвёрка ребя́т;
ч. ко́ней — четвёрка лошаде́й;
ч. пік — четвёрка пик;
ло́дка-ч. — ло́дка-четвёрка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засмалі́цца, ‑смоліцца; зак.
1. Паддацца засмолцы, засмольванню. Лодка добра засмалілася.
2. Пакрыцца, зацячы смалой. Не блішчыць ужо на сонцы сякера — яна ў смале і маладой сасновай кары; засмалілася тапарышча, стала чорнае. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́несціся, ‑несуся, ‑несешся, ‑несецца; пр. вынесся, ‑лася; зак.
Імкліва выбегчы, выехаць адкуль, куды‑н.; вымчацца. Коннік вынесся наперад. □ Неўзабаве перавозчык мой пачаў веславаць, і лодка .. зрабіла імклівы наўкруг, вынеслася на сярэдзіну ракі. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́ламка, ‑і, ДМ ‑мцы; Р мн. ‑мак; ж.
Разм. Адтуліна, прасечаная, праламаная ў лёдзе ракі, возера і пад.; палонка. Ля берага, у вялікай проламцы, гойдаліся паціху дашчаная лодка, пашпакляваная і прасмоленая. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дуба́с ’вялікі, тупы нож’ (Нас.: Вілен., Ковен., Гродз. губ.). Укр. дубас ’вялікі нож’. Няясна. Параўн. фармальна ідэнтычнае, але з іншым значэннем рус. дуба́с ’від лодкі’. Магчыма, спачатку ’лодка грубай работы’ > ’грубы прадмет’. Параўн. у рус. гаворках (СРНГ, 8, 223): дубас «с заостренным носом и тупою кормою грубой работы, наподобие простого корыта». Адсюль, відаць, метафарычна: ’грубы, тупы прадмет’ (> ’тупы нож; тупы, вялікі нож’). Лексему дуба́с ’лодка’. Фасмер (1, 548) выводзіць ад *dǫbъ ’дуб’ (насуперак Міклашычу, які зыходзіў з тур. tombaz).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уто́ркнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ні́ся; зак., у што.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і уткнуцца (у 1 знач.).
Кап’ё ўторкнулася ў зямлю.
2. Уперціся, уткнуцца ў што-н.
Лодка ўторкнулася носам у пясок.
У. тварам у падушку.
3. Тое, што і уткнуцца (у 3 знач.).
У. ў газету.
|| незак. уто́рквацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ла́йба, ‑ы, ж.
Вялікая парусная лодка, звычайна з дзвюма мачтамі і косымі парусамі (на Балтыйскім і Белым морах, на Дняпры і Днястры). З дня ў дзень плылі па рацэ баржы, баркі, .. лайбы. В. Вольскі.
[Фін. laiva.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перахілі́цца, ‑хілюся, ‑хілішся, ‑хіліцца; зак.
1. Крута нахіліцца. Лодка перахілілася і зачарпнула вады. □ Каб заглянуць у .. [гняздо], трэба было перахіліцца назад і вісець над бяздоннем. Маўр.
2. Перагнуцца, перавесіцца цераз што‑н. Перахіліцца цераз стол.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгайда́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца і разго́йдацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Пачаць моцна гайдацца (гойдацца), хістацца з боку ў бок або ўніз і ўверх. Лодка разгойдалас’я. □ У дняпроўскіх хвалях, бы ў калысцы, Разгайдалася хмурынак бель. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
васьмёрка ж.
1. в разн. знач. восьмёрка;
напіса́ць ~ку — написа́ть восьмёрку;
в. самалётаў — восьмёрка самолётов;
па гэ́тым маршру́це хо́дзіць в. — по э́тому маршру́ту хо́дит восьмёрка;
в. чы́рваў — восьмёрка черве́й;
ло́дка-в. — ло́дка-восьмёрка;
2. во́сьмеро;
в. парася́т — во́сьмеро порося́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)