набрыня́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ня́е; зак.
1. Павялічыцца ў аб’ёме, набраўшыся вадкасці, вільгаці.
Дзверы набрынялі.
Зямля набрыняла.
2. Быць гатовым распусціцца (пра пупышкі на дрэвах).
Пупышкі на вярбе ўжо набрынялі.
3. Апухнуць, ацячы.
Ногі набрынялі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вітра́ж (БРС, КТС). Запазычанне з франц. vitrage ’сукупнасць акон якога-небудзь будынка, шкляныя дзверы, перагародка’ (Шанскі, 1, В, 110) праз рус. (Крукоўскі, Уплыў, 75, 84).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лака́ўт ’закрыццё прадпрыемства (у буржуазных краінах) з адначасовым масавым звальненнем рабочых’ (ТСБМ). Запазычана з рус. локаут (Крукоўскі, Уплыў, 80), якое з англ. lock out ’замыкаць дзверы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́нькацца ‘хутка перамяшчацца, мітусіцца’ (віл., Сл. ПЗБ), ‘туляцца, швэндацца без справы’ (лаг., Гіл.). Гукапераймальнага паходжання, параўн. рус. дыял. ту́нкаться ‘стукацца (у дзверы, вароты)’, ту́нн — імітатыў (СРНГ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стыка́цца несов., разг. соприкаса́ться, находи́ться вприты́к с че́м-л.;
◊ дзве́ры не ~ка́юцца — дверь не закрыва́ется
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
іглі́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак., што.
Разм. Змацоўваць з дапамогай ігліцы (у 3 знач.). Іглічыць дзверы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лістано́сец, ‑носца, м.
Тое, што і пісьманосец. Раптам — стук у дзверы. Падыходжу. Госць жаданы. Лістаносец. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ля́мец, ‑мцу, м.
Тоўсты, шчыльны матэрыял, звалены з шэрсці, воўны. Абабіць дзверы лямцам. Падшыць валёнкі лямцам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напаўрасчы́нены, ‑ая, ‑ае.
Не зусім расчынены, напалову расчынены. Праз налаўрасчыненыя дзверы зямлянкі даходзілі.. жаночыя галасы. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Раз’яш́чыць ’расчыніць (пра дзверы)’ (Ян.), ’расчыніць насцеж’ (Жыв. сл.), разья́шчыць ’расчыніць (дзверы, акно)’ (З нар. сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне цьмянага паходжання. Магчыма, роднаснае да яшчык (гл.), параўн. больш ранняе польск. дыял. jaszcz ’пасудзіна, выдзяўбаная з дрэва’ (адносна яго гл. Саднік-Айцэтмюлер, 1, 33; Банькоўскі, 1, 577), што, аднак, не тлумачыць семантыку слова. Семантычна бліжэй н.-луж. jašk ’адтуліна ў жаку’, што ўзводзіцца да прасл. *askъ (Трубачоў, ЭССЯ, 1, 81), якія таксама не маюць надзейнай этымалогіі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)