Ляхава́ць ’кіпець, клекатаць’ (пух., Жыв. сл.), круп., бярэз. ляхава́цца, паст. ляхата́ць ’тс’ (Сл. ПЗБ). З каляхава́ць (уздз.). Гукапераймальныя для перадачы гукаў пры кіпенні вадкасці. Параўн. таксама рус. клокотать.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інтана́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Рытміка-меладычны лад мовы, чаргаванне павышэнняў і паніжэнняў тону голасу пры вымаўленні.
Пытальная і.
Апавядальная і.
2. Харакгар вымаўлення, які выражае пачуцці таго, хто гаворыць.
Сардэчная і.
Аратарскія інтанацыі.
3. Дакладнае па вышыні выкананне ўсіх музычных гукаў.
Фальшывая і.
|| прым. інтанацы́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фра́за, -ы, мн. -ы, фраз, ж.
1. Закончанае выказванне.
Кароткая ф.
2. Напышлівы выраз, якім прыкрываецца беднасць, ілжывасць зместу.
Не даклад, а пустыя фразы.
3. У музыцы: рад гукаў або акордаў, якія ўтвараюць невялікую, адносна закончаную частку музычнай тэмы, мелодыі.
|| прым. фра́завы, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Ф. акцэнт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
та-та́, выкл. (часта ўжываецца з неаднаразовым паўтарэннем склада «та»).
Гукаперайманне для абазначэння мерных адрывістых гукаў, удараў. Салдаты рэвалюцыі стралялі залпамі. Та-та-та-та-та — загаварылі кулямёты. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
электрааку́стыка, ‑і, ДМ ‑тыпы, ж.
Галіна навукі і тэхнікі, якая займаецца пераўтварэннем гукавых хістанняў у электрычныя і наадварот, а таксама запісам і аднаўленнем гукаў з дапамогай электрычных прыбораў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́бздыкнуць, ву́бздыкнуць ’раптоўна выскачыць (пра вяроўку з рук і пад.)’ (КСТ), ву́біздыкнуцца ’вырвацца’ (КСТ). Відаць, ад гукапераймальнага бздык! (біздык!), параўн. польск. bzdęk, якія служаць для перадачы раптоўных рухаў і гукаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зы́чныя лінгв. ’клас гукаў’. Рус. зы́чный, укр. зи́чний ’гучны’. Магчыма, у сувязі з зык ’гук’, прынятым у некаторых крыніцах пачатку XX ст. Замацаваўся тэрмін, верагодна, у пачатку 1920‑х гадоў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нацуркава́ць ’упэўніць, пераканаць’ (кап., Жыв. сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне, у якасці асновы можна дапусціць цокаць, цыркаць ’журчаць, цвыркаць’ ад гукапераймальнага цур! або цыр!, што перадаюць шматразовае паўтарэнне аднастайных гукаў і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыгі́к-трыгі́к ‘скок-скок (на адной назе)’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Імітатыў, утвораны пры дапамозе гукапераймальнага суфікса ‑ік, параўн. татаргік-татаргік (гл.), з перастаноўкай гукаў тыргікаць ‘кульгаць, ісці накульгваючы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напіса́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. напісаць.
2. Форма літары на пісьме. Напісанне літары «н».
3. Перадача на пісьме слоў, складоў, гукаў. Рознае напісанне слова. Дапусціць дваякае напісанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)