самацёк, -у, м.
1. Рух вадкасці або сыпкіх рэчываў сілай свайго цяжару.
С. вады.
2. перан. Ход якой-н. справы, працы без плана, без кіраўніцтва, стыхійнае ажыццяўленне чаго-н.
Пусціць справу на с.
|| прым. самацёчны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Самацёчнае арашэнне.
С. канал.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Нацурбоніць экспр. ’наліць’ (Нас.). Да цурбоніць ’ліць’, паводле Насовіча, ад гукапераймальнага цуррр!, што перадае гук ад вадкасці, што паволі льецца струменьчыкам (Нас., 691), гл. цурком, цурок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разба́віць, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак., што.
Дабавіўшы вады або іншай вадкасці, зрабіць радзейшым, менш насычаным. Разбавіць спірт вадой. Разбавіць крупнік малаком. □ — Вось засталася ад малебну вада. Я пераліла яе ў бутэлечку, а цяпер, бачыце, мы разбавілі яе, і людзі бяруць свянцоную ваду. Колас. // Змяніць тэмпературу вады або іншай вадкасці, даліўшы больш або менш цёплай. [Гаспадыня] дастала з печы два чыгуны гарачай вады, разбавіла халоднай, прынесенай са студні. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карбаніза́цыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Насычэнне якога‑н. раствору, вадкасці вуглякіслым газам. Карбанізацыя піва.
2. Спосаб умацавання будаўнічых матэрыялаў, якія змяшчаюць вапну, шляхам апрацоўкі іх вуглякіслым газам.
[Ад лац. carbo, carbonis — вугаль.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэбі́т, ‑у, М ‑біце, м.
Колькасць вадкасці (вады, нафты і пад.) або газу, якая даецца прыроднай ці штучнай крыніцай за адзінку часу. Дэбіт артэзіянскага калодзежа. Дэбіт свідравіны.
[Ад фр. débit — збыт, расход.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жало́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Цыліндрычная пасудзіна, якая прымяняецца пры бурэнні і эксплуатацыі свідравін для падняцця на паверхню вадкасці, пяску і буравой гразі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капта́ж, ‑у, м.
1. Заключэнне ў трубы, калодзежы і іншыя збудаванні падземнай крыніцы вадкасці або газу з мэтай іх найбольш поўнага выкарыстання.
2. Збудаванне над месцам выхаду крыніцы.
[Фр. captage.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пульверыза́тар, ‑а, м.
Прыбор для распырсквання вадкасці струменем паветра. Фарбаваць пульверызатарам. □ Раптам Тоня нечакана павярнула той пульверызатар на прараба, і пругкі струмень разведзенага мелу ўдарыў у папку. Даніленка.
[Фр. pulvérisateur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
це́ча, ‑ы, ж.
1. Пранікненне вадкасці цераз шчыліну, прабоіну. Калі .. [Юрка з дзяўчынаю] праплывалі пад мостам цераз Аку, лодка стукнулася аб бык і дала цечу. Карпаў.
2. Дзірка, прабоіна. Залатаць цечу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ляхава́ць ’кіпець, клекатаць’ (пух., Жыв. сл.), круп., бярэз. ляхава́цца, паст. ляхата́ць ’тс’ (Сл. ПЗБ). З каляхава́ць (уздз.). Гукапераймальныя для перадачы гукаў пры кіпенні вадкасці. Параўн. таксама рус. клокотать.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)