Ке́ды ’спартыўны абутак’ (ТСБМ). Праз рус. кеды ад праблематычнага англ. уласнага імя Kads (Голуб-Ліер, 239).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клёмбы ’абутак з закрытым верхам на драўлянай падэшве’ (З нар. сл., Нар. сл.). Гл. клумбы, клембы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ашмо́цце, ‑я, н., зб.
Разм. Падранае адзенне, паношаны абутак; абрыўкі, шматкі чаго‑н. На нарах, апрача паперы і фарбы, былі звалены старыя кажухі і ашмоцце мышастых нямецкіх шынялёў. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пранасі́ць, ‑нашу, ‑носіш, ‑носіць; зак.
1. што. Доўга носячы, прадраць (пра абутак, адзенне). Пранасіць сукенку да дзірак.
2. каго-што. Насіць некаторы час. Пранасіць дзіця на руках цэлы дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вяро́вачнікі ’плецены абутак з вяровак’ (Інстр. III). Беларускае. Утворана ад прыметніка вяровачны пры дапамозе суф. ‑ік‑і.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абу́ць, абуваць ’надзець абутак’ (БРС, Шат., Касп.), абувацца (Бір. дыс., Касп.), абуцца да *ob‑uti, рус. обуть, укр. обути, чэш. obout, славац. obuť, в.-луж. wobuć, н.-луж. wobuś, польск. obuć, славен. obúti, серб.-харв. о̀бути, балг. обуя. Бліжэйшая паралель: літ. ap‑aũti ’абувацца’, apaũtas ’абутак’, лат. aut ’абуваць’, ст.-іран. aoϑra ’абутак’, лац. exuō ’разуваюся’ і г. д. Траўтман, 21; Гуер, IF, 46, 343; Фасмер, 3, 109. Дзеяслоў, бясспрэчна, яшчэ праіндаеўрапейскі, але тое, што прэфіксацыя прасл. ob‑uti супадае з прабалт. ap‑auti, дае падставу сцвярджаць аб балта-славянскай словаўтваральнай інавацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Апо́рак ’стары бот з адрэзанай халявай’ (БРС). Значэнне ’нікчэмны чалавек’, зафіксаванае ў Дукоры (Жд.), — перанос асноўнага, пашыранага паўсюдна; параўн. ’зношаны абутак’ (Янк. Мат.), ’абутак з лыка’ (Інстр. I). Рус. опорок ’стары зношаны абутак’, ’распораты з бакоў стары бот’, ніз вопраткі, падкладка, футра, з якога спораты верх’, опорыш ’апорак’, а таксама ’халява, споратая з бота’; укр. дыял. опорки ’апоркі’. Славен. opǫ̑rek ’аборка; ануча на боце, да якой прымацоўваецца спражка ці шнурок’, — хутчэй за ўсё аўтаномная паралельная форма. Ад апароць (< опороти) ’распароць’ з суфіксам ‑ак (‑ъкъ): ’апораты бот’ (Сцяц., Нар., 153–154).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абу́ць, абу́ю, абу́еш, абу́е; абу́ты; зак., каго-што.
1. Надзець на ногі сабе ці каму-н. абутак.
А. боты.
2. Забяспечыць каго-н. абуткам.
Трэба на зіму дзяцей а.
◊
Абуць у лапці — абхітрыць, давесці да беднасці.
Гу́лі не аднаго ў лапці абулі (прыказка).
|| незак. абува́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
растапта́ць, -тапчу́, -то́пчаш, -то́пча; -тапчы́; -тапта́ны; зак.
1. каго-што. Наступіўшы, расціснуць; сапсаваць, знішчыць.
Р. грыб.
2. перан. Зняважыць чые-н. пачуцці, прынізіць годнасць.
Р. веру чалавека.
3. што. Пра абутак: доўга носячы, зрабіць залішне прасторным, разнасіць (разм.).
Р. чаравікі.
|| незак. расто́птваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. расто́птванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Асто́пкі ’стары, стаптаны абутак’ (Жд.). Укр. дыял. остопки. Гл. атопак ’тс’; ‑с‑ устаўлена як вынік кантамінацыі з стаптаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)