Verbum

Гі́нуць ’гінуць’ (БРС, Касп., Шат., Бяльк.). Укр. ги́нути, рус. ги́бнуть, дыял. ги́нуть, польск. ginąć, gibnąč, чэш. hynouti, ст.-слав. гыбнѫти, гынѫти, балг. ги́на, ги́бна, серб.-харв. ги̏нути, ги̏бнути і г. д. Прасл. *gybnǫti, якое суадносіцца з *gybati. Падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 7, 218–219 (там і літ-ра). Сл. паўн.-зах. лічыць гэта бел. слова запазычаннем з польск. ginąć, што неверагодна.

Два, дзве. Рус. два, две, укр. два, дві, польск. dwa, dwie, чэш. dva, dvě, балг. два, две, ст.-слав. дъва, дъвѣ. Прасл. *dъva, *dъvě. Параўн. літ. dù, dvì, ст.-інд. duvā́u, duvā́, грэч. δύω, лац. due, гоц. twai, twos. І.‑е. *d(u̯)uō, *d(u)u̯oi ’два’. Параўн. Брукнер, 105; Траутман, 64; Фасмер, 1, 486; Трубачоў, Эт. сл., 185–186.

Драць ’драць, рваць’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк. і інш.). Рус. драть, укр. дра́ти, польск. drzeć, серб.-харв. дра́ти, ст.-сл. дьрати. Прасл. *dьrati, *derǫ (агляд матэрыялу гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 218): да і.-е. *der‑/*dr‑ (параўн. літ. dìrti, ст.-інд. dr̥ṇâti, грэч. δέρω ’здзіраць’ і г. д.). Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 504–505; Бернекер, 1, 185–186; Траўтман, 52.

Дры́гаць ’дрыгаць’ (БРС). Параўн. рус. дры́гать, укр. дри́гати, польск. drgać, drygać, славен. dŕgati. Сюды ж і формы тыпу рус. дыял. дро́гать ’трасці, топаць нагамі і г. д.’ Зыходным з’яўляецца прасл. форма *drъgati (sę), якая адпавядае літ. drugỹs ’ліхаманка’. Група слоў *drъgati (sę) звязана з *drъzǎti ’дрыжаць’, *drъžь ’дрыготка’. Гл. Трубачоў, Эт. сл, 5, 137–138, 144–145; Фасмер, 1, 544, 540–541.

Дрыжа́ць, дрыжэць. Рус. дрожа́ть, укр. дрижа́ти, дріжа́ти, чэш. držeti, польск. drżeć. Прасл. *drъzǎti ’дрыжаць’ звязваецца этымалагічна з літ. drugỹs ’ліхаманка’, лат. drudzis. Параўн. Фасмер, 1, 540; Трубачоў, Эт. сл., 5, 138–144; Бернекер, 1, 231; Слаўскі, 1, 175. Бел. форма дрыжа́ць, укр. дрижа́ти тлумачацца спецыфічным фанетычным развіццём (прасл. *‑rъ‑ не пад націскам пераходзіць у бел. і ўкр. мовах у *‑ry‑).

Душа́ ’душа і да т. п.’ (БРС). Рус. душа́, укр. душа́, польск. dusza, чэш. duše, серб.-харв. ду́ша, балг. душа́, ст.-слав. доуша. Прасл. *duša, вытворнае з суфіксам ‑j‑ ад *duxъ. Магчыма, аднак, што было ўжо і.-е. слова *dhou̯si̯ā (параўн. літ. daũsios ’паветра; рай’, мн. л.). Гл. Фасмер, 1, 556; Бернекер, 1, 239; вельмі падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 5, 164.

Збрэзь ’так поўна, што пераліваецца’ (Юрч. Фраз. 3). Рус. бранёй, збрэзь ’з верхам’. Няясна. Да кораняў бераг, берагчы? Параўн. польск. дыял. zbereź (< усх.-слав.?): zberezie wyprawiać ’даказваць’, «chowajcie mi go przy malej zberezie» (Карловіч), літ. išbrė́žti ’начарціць, правесці лінію’, užьrėžti ’намеціць’. Параўн. бранск. брэзко́тка ’невялікая конусападобная торбачка са званочкам для збору грошай у царкве’, адкуль брэзкальные деньги ’грошы, сабраныя такім чынам’ (Растаргуеў, Бранск.).

Земя́кі ’бульба’ (Сцяшк.). З польск. дыял. ziemiaki, літ. ziemniaki ’тс’, утворанага на базе калькі назвы бульбы ў некаторых еўрап. мовах са значэннем ’земляны яблык’ франц. pomme de terre з 1655 г. для абазначэння земляной грушы, тапінамбура, Helianthus tuberosus, а з другой палавіны XVIII ст. — бульбы, ням. дыял. Erdapfel, гал. aardappel) з прыметнікавай асновы ziem(‑ьn)‑ (ад ziem‑ia, гл. зямля) з суфіксам ‑iak.

◎ Капро́ўнік лесавы ’валяр’ян лекавы, Valeriana offięinalis L.’ (гродз. Кіс.). Укр. зах. копривник, копрівняк ’расліна Sylvia (Грынч.); польск. pokrzywnik. Да прасл. коргъ, якое ўзыходзіць да ku̯op‑ ’пахнуць’ (параўн. літ. kvapas ’водар, запах’, kvepėti ’пахнуць’), з нарошчаным ‑оо‑ткъ. Параўн. крапіва (гл.). Больш падрабязна гл. Трубачоў, 2, 25–26; Фасмер, 2, 318; Слаўскі, 2, 455–456; Скок, 2, 150; Бязлай, 2, 64).

Капцю́р, кабздю́р ’кіпцюр’, ’пазногаць’ (ТСБМ, Гарэц., Сцяшк., Мал.; ушац., леп., гродз. КЭС; барыс., чэрв., шчуч., бярэз., глыб., навагр. Сл. паўн.-зах.), чэрв. копаць ’капыт, край капыта’ (Сл. паўн.-зах.). Пачатковае ка‑ узнікла пад уплывам когці з кі‑: кіпці ’кіпцюры’ (Сл. паўн.-зах., ТСБМ). Апошняе з’яўляецца балтызмам, параўн. літ. kìbti ’чапляцца’, ’прыліпаць’, kìbčius ’той, хто чапляецца’ (Арашонкава, Весці, 1, 1971, 91; Лаўчутэ, Слов., 114).