Verbum

нечыстата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж.

1. гл. нячысты.

2. толькі мн. нечысто́ты, -сто́т і -таў. Тое, што знаходзіцца ў памыйніцы; адкіды.

не́чысць, -і, ж., зб. (разм.).

1. Паводле народных павер’яў: нячыстая сіла (чэрці, ведзьмы).

2. перан. Жывёлы, насякомыя, якія выклікаюць агідлівае пачуццё.

Бусел знішчае мышэй, гадзюк, вусеняў і іншую н.

3. перан. Аб ганебных людзях, якія ўвасабляюць сабою ўсё варожае, цёмнае.

нешматлі́кі, -ая, -ае.

Які складаецца з невялікай колькасці каго-, чаго-н.

Н. атрад геолагаў.

|| наз. нешматлі́касць, -і, ж.

не́шта¹, не́чага, не́чаму, не́шта, не́чым, аб не́чым; займ. неазнач.

1. Невядома, незразумела што; штосьці.

Н. пісаць.

2. звычайна ў Н і В. Нейкі прадмет, з’ява, пачуццё і пад.

Н. страшнае.

не́шта², прысл.

1. Чагосьці, чамусьці, невядома чаму.

Н. нездаровіцца.

2. Прыблізна.

Цягнік спазніўся н. на гадзіну.

не́штачка, займ. неазнач. (ужыв. толькі ў Н і В; разм.).

Тое, што і нешта¹ (у 2 знач.).

А я н. знайшоў.

нешчаслі́вец, -ліўца, мн. -ліўцы, -ліўцаў, м. (разм.).

Нешчаслівы чалавек; няўдачнік.

не́як.

1. прысл. Нейкім чынам, спосабам.

Трэба н. дабрацца дамоў.

2. прысл. Аднойчы.

Н. вясной пайшлі рыбу лавіць.

3. безас., у знач. вык., з інф. Нельга, няма як (разм.).

Дзіця н. кінуць адно.

ні, часц. і злуч.

1. часц. узмацн. У адмоўных сказах указвае на поўную адсутнасць чаго-н.; узмацняе адмоўе.

На небе ні хмурынкі.

Нідзе ні расінкі.

Нідзе нікога, ні аднаго чалавека.

2. часц. ўзмацн. Ужыв. ў даданых сказах у спалучэннях са словамі «як», «куды», «хто» і пад., каб падкрэсліць, што дзеянне галоўнага сказа захоўвае сваю сілу пры любых абставінах.

Як ні спяшайся, усё роўна не паспееш.

3. часц. адмоўная. Ужыв. ў спалучэннях з Р назоўнікаў у безасабовых адмоўных сказах пры катэгарычнай забароне якога-н. дзеяння.

Ні кроку далей!

4. злуч. пералічальны. Ужыв. ў адмоўных сказах пры пералічэнні пры наяўнасці адмоўя.

Не чуваць ні песень, ні гоману.

ні..., прыстаўка.

1. Ужыв. пры ўтварэнні адмоўных займеннікаў і прыслоўяў, напр.: ніхто, нішто, нічый, ніякі і інш.

2. Аддзяляецца ад адмоўных займеннікаў пры спалучэнні з прыназоўнікамі.

Ні ў якім разе.