няўдзя́чны, -ая, -ае.

1. Які не праяўляе ўдзячнасці за зробленыя паслугі.

Нельга быць няўдзячным.

2. Які не апраўдвае патрачаных намаганняў, надзей.

Няўдзячная работа.

|| наз. няўдзя́чнасць, -і, ж.

◊

Чорная няўдзячнасць — зло замест удзячнасці за зробленыя паслугі, дабро.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзеравя́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (разм.).

1. Кавалак дрэва, драўляны брусок.

2. Штучная драўляная нага.

З вайны ў яго замест нагі д.

3. звычайна мн. Абутак на драўлянай падэшве.

Скінуў дзеравяшкі пад лаўку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ад’..., прыстаўка (гл. ад...).

Ужываецца замест «ад...» перад ётавымі галоснымі: «е», «ё», «я», напрыклад: ад’ехаць, ад’есціся, ад’язджаць, ад’ядацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дульцы́н, ‑у, м.

Рэчыва, якое ў шмат разоў пераўзыходзіць па саладосці цукар і выкарыстоўваецца іншы раз замест яго.

[Ад ням. dulcis — салодкі.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

з’..., прыстаўка (гл. с...).

Ужываецца замест «с...» перад галоснымі «е», «ё», «я», напрыклад: з’есці, з’ехацца, з’ёлкнуць, з’явіцца, з’яднацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заме́ста, прыназ. з Р.

Разм. Тое, што і замест. Заместа багацця, пакоры — нянавісць знайшлі вы [ворагі] у нас. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

і́каць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Спец. Вымаўляць у пераднаціскных складах замест гукаў «е» і «я» гук «і».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

са (гл. з), прыназ. з Р, В і Т.

Ужыв. замест «з» перад словамі, якія пачынаюцца са збегу зычных, дзе першымі з’яўляюцца «с», «з», «ж», «ш», «м», напр.: са стала, са зруба, са жменьку, са шчыта, са мной.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абмяня́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.

1. Аддаць адно што-небудзь і атрымаць замест яго другое. Абмяняць насенне. Абмяняць кніжкі ў бібліятэцы. // Спец. За адзін тавар атрымаць іншы такой самай вартасці. Абмяняць тавар на тавар.

2. Памылкова ці наўмысна ўзяць чужую рэч замест сваёй. У гардэробе абмянялі паліто.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сіне́кдаха, ‑і, ДМ ‑дасе, ж.

Стылістычны прыём, калі назва часткі, прыватнага выкарыстоўваецца замест назвы цэлага, агульнага і наадварот (напрыклад: «галава» замест «чалавек» і пад.), а таксама слова і зварот, ужытыя такім чынам. Разваламі часам называліся самі сані — характэрны прыклад сінекдахі: назва часткі прадмета пераносіцца на ўвесь прадмет. «Помнікі».

[Грэч. synekdochē — суаднясенне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)