унармава́ны прич., прил. нормиро́ванный;
у. рабо́чы дзень — нормиро́ванный рабо́чий день
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Абыдзе́ннік ’сувой палатна з нітак ільну, якія былі спрадзеныя за дзень’ (у адпаведнасці з ахвяраваннем цэлых вёсак у час засухі) да аб дзень.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зату́паць, -аю, -аеш, -ае; зак.
1. Пачаць тупаць.
З. нагамі.
2. Захадзіць.
Хутка затупаў па хаце.
3. Зайсці, дабрацца куды-н. (разм.).
За дзень не спяшаючыся затупаеш у горад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бегані́на, -ы, ж. (разм.).
1. Безупынны рух бягом у розных напрамках.
Б. дзяцей.
2. перан. Заняткі, турботы, якія патрабуюць спешкі, хаджэння па розных месцах.
Сёння цэлы дзень займаўся беганінай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хму́рны, -ая, -ае.
1. Пахмурны, воблачны (пра неба, надвор’е і пад.).
Х. дзень.
Хмурная пара года.
2. перан. Сумны, пануры.
Гаспадар сядзеў х.
Х. настрой.
|| наз. хму́рнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўсядзённы, -ая, -ае.
1. Які праводзіцца дзень пры дні, заўсёды, пастаянна, які не спыняецца.
Паўсядзённыя трэніровачныя практыкаванні.
2. Які бывае заўсёды, звычайны.
Паўсядзённыя патрэбы насельніцтва.
|| наз. паўсядзённасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дакуча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак. (разм.).
Надакучваць каму-н., станавіцца непрыемным.
Дзеці ўвесь дзень дакучалі бацьку.
За што возьмецца, усё яму адразу ж дакучае.
|| зак. даку́чыць, -чу, -чыш, -чыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Абы́дзень ’штодня; за дзень, на працягу дня’ (Бяльк., Гарэц., Грыг.) да аб дзень, параўн. абынач ’што ночы, на працягу ночы’ (Бяльк.). Адсюль абыдзенны (Касп., Нас.). Магчыма, што значэнні гэтага слова ’штодня’ і ’на працягу дня’ адлюстроўваюць два амонімы: абыдзень ’на працягу дня’ (гл. абыдзеннік) < аб дзень і абыдзень ’штодня’ з аб‑ін‑дзень. Параўн. укр. обидень ’за адзін дзень’, ст.-рус. обыденый ’аднадзённы’. Ільінскі, РФВ, 66, 280; Праабражэнскі, 1, 633; Фасмер, 3, 111. Інакш Карскі 2-3, 78, згодна з якім у абыдзень бы дзеяслоўнага паходжання (3‑я асоба аорыста), як у абыгдзе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́зыйгра ’розыгрыш’ (Нас., Бяльк., Байк. і Некр.), ро́зыгра ’тс’ (Стан.), ро́зыгры ’апошні дзень свята Тройцы’ (Маш.), ’свята праз тыдзень пасля Тройцы’ (ТС), руса́ўчыны ро́зыгры ’апошні дзень русальнага тыдня’ (ТС): у гэты дзень русаўкі іграюць (Маш., 219); укр. ро́зигри ’розыгрыш’, ’першы дзень Пятроўкі пасля за́гавін’, рус. курск. ро́зыгры ’тс’. Да раз- і ігра (гл.) < прасл. *jьgra. Параўн. балг. руса́лски игри ў час русаля ’свята святога духа, Русальны тыдзень, гл. русаллі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аднадзённы, ‑ая, ‑ае.
1. Які працягваецца, развіваецца толькі адзін дзень; разлічаны на адзін дзень. Аднадзённая выстаўка. Аднадзённы паход.
2. Налічаны, зароблены за адзін дзень. Аднадзённы заробак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)