турба́н, ‑а, м.
Галаўны ўбор у народаў Азіі і Паўночнай Афрыкі ў выглядзе палотнішча лёгкай тканіны, абматанай вакол галавы. Некаторыя былі пераапрануты ў артыстаў — быў поп, турак у высокім белым турбане. Хомчанка.
[Фр. turban з перс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Галаві́зна ’галавізна’ (БРС), ’прыдатныя да яды часткі галавы жывёлы’ (Шат.). Вытворнае прасл. характару ад *golva ’галава’ (суф. ‑izna). Прасл. *golvizna з рознымі значэннямі вядома не ва ўсіх слав. мовах, але размеркаванне гэтага слова такое (ст.-слав., славен., чэш., славац., польск., рус., бел.), што дазваляе думаць пра яго прасл. характар, але, магчыма, толькі як марфалагічнае ўтварэнне (значэнні слоў, наогул, маюць дачыненне да галавы, але канкрэтная іх семантыка не дазваляе зыходзіць з аднаго прасл.). Падрабязны агляд форм і значэнняў *golvizna па слав. мовах гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 10.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
маку́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Вяршыня чаго‑н.; верхавіна. Замерлі дрэў макушкі, Не зварухнецца ліст. Глебка.
2. Верхняя частка галавы, макаўка. Шапка-кубанка сядзела на самай макушцы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чадра́, ‑ы, ж.
Лёгкае пакрывала, якім, выходзячы з хаты, захутваюцца жанчыны-мусульманкі з галавы да ног. Мусульманка скінула чадру і адкрыла свой твар. «Маладосць». Юныя танцоўшчыцы-арабкі скінулі ў нашу чэсць чадру. Панчанка.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́таны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад чытаць.
2. у знач. наз. чы́танае, ‑ага, н. Тое, што чыталі, прачыталі. Настаўнік чытаў учора газеты, і чытанае не выходзіць у Міхалкі з галавы. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́гнаць, -ганю, -ганіш, -ганіць; -гані; -гнаны; зак.
1. каго-што. Гонячы, прымусіць выйсці, выехаць; выдаліць.
В. жывёлу з хлява.
В. з работы (перан.).
2. каго-што. Выдаліць сілай, прагнаць.
В. акупантаў.
В. дрэнныя думкі з галавы (перан.).
3. што. Здабыць шляхам перагонкі (спец.).
В. бочку шкіпінару.
|| незак. выганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. вы́ганка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́лецець, -лечу, -леціш, -леціць; -леці; зак.
1. Летучы, накіравацца, адправіцца куды-н.
Птушка вылецела з гнязда.
Пасажыр вылецеў у Маскву.
Вылецела з галавы (перан.: знікла, забылася).
2. Летучы, з’явіцца адкуль-н.
Самалёты вылецелі з-за хмары.
3. перан. Аказацца звольненым, выключаным адкуль-н. (разм.).
В. са службы.
|| незак. вылята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. вы́лет, -у, М -леце, м. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пакло́н, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Нахіленне галавы або верхняй часткі тулава ў знак прывітання, удзячнасці, пакорнасці і пад.
Нізкі п.
Зямны п. (да зямлі). Адбіваць паклоны (кланяцца). Біць паклоны (кланяцца ў час малітвы).
2. перан. Пажаданне дабра, шчасця, прывітанне.
Паслаць, перадаць п. каму-н.
◊
Ісці з паклонам да каго (разм.) — звяртацца з просьбай аб дапамозе, садзейнічанні да каго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
твар, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Пярэдняя частка галавы чалавека.
Загарэлы т.
Прыгожы т.
2. перан. Індывідуальнае аблічча, выгляд, характэрныя рысы каго-, чаго-н.
Мяняецца т. гарадоў.
◊
Да твару (разм.) —
1) ідзе, падыходзіць каму што-н.;
2) адпавядае чыйму-н. становішчу.
У твар (ведаць, знаць каго-н.) — па знешнім выглядзе.
|| памянш.-ласк. тва́рык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́ветрыцца сов., прям., перен. вы́ветриться;
грані́т мо́жа в. ве́льмі ху́тка — грани́т мо́жет вы́ветриться о́чень ско́ро;
в. з галавы́ — вы́ветриться из па́мяти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)