праўдападо́бны, ‑ая, ‑ае.
Падобны на праўду. Інфармацыі [Міколы] былі самымі праўдападобнымі, а часам і самымі праўдзівымі, хоць ніхто не ведаў, адкуль ён іх атрымліваў. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ашука́нец, ‑нца, м.
Той, хто ашукаў або ашуквае; махляр. Дзед спалохаўся і не адразу паверыў, хоць хлопцы і не падобныя былі па ашуканцаў. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бурто́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
Тое, што і буртаванне. Відаць, усе былі на рабоце: хто на будаўніцтве, а хто на буртоўцы бульбы. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбура́льнік, ‑а, м.
Той, хто разбурае, разбурыў што‑н. Вось прывыклі мы з вучнёўскай пары, што манголы некалі былі адно заваёўнікі ды разбуральнікі. Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіно́дскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да сінода. Сінодская бібліятэка. □ Тут пераважна былі кніжачкі, выданыя рознымі камітэтамі і гурткамі цвярозасці, або сінодскія выданні. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сі́тнікавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да сітніку. У лазовых ды сітнікавых зарасніках, што былі перад [Янкам], мітусіліся чайкі, .. блішчала ў промнях сонца вада. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хо́ладнасць, ‑і, ж.
Тое, што і халоднасць. Андрэй павярнуўся да Людмілы. На яго твары былі скаванасць, холаднасць, але яны скора саступілі месца вінаватасць. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Брэ́каць ’грэбаваць’ (КЭС). Параўн. рус. бре́зговать, дыял. бре́гать, бре́говать, смал. бре́кать. Усё гэта, магчыма, нейкія варыянты да слав. *brězg‑ ’грэбаваць’ (аб гэтай групе слоў гл. Фасмер, 1, 211). Не выключаецца, аднак, зусім, што тут былі нейкія метатэзы, таму можна думаць пра сувязь з дзеясловам тыпу бел. грэ́баваць, укр. гре́бувати, гре́бати ’тс’ (метатэза грэбаць ∼ брэгаць?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бы́ля ’абы (быля́-што)’ (Сцяшк. МГ, Сцяц.). Ст.-бел. быле ’абы’ (Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск. byle ’тс’ (< *by‑le, да дзеяслова *byti і частка ‑le, гл. Брукнер, 51; Слаўскі, 1, 53). Сюды і былі́ б ’толькі б’ (Нас.). Арашонкава (Бел.-польск. ізал., 11) лічыць, што бел. быле‑што́ запазычана прама з польск. byle co.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вальго́та ’ільгота’ (Касп., КТС); ’прыволле, раздолле’ (З нар. сл.). Рус. вольгота, вольготный лічыцца прэфіксальным утварэннем ад льгота < льга ’свабода, лёгкасць’ (Шанскі, 1, В, 154–155). Гэта версія выклікае сумненне, бо прэфікс в‑ звычайна спалучаецца з дзеяслоўнымі асновамі. Больш верагодным трэба лічыць вальгота вынікам кантамінацыі ільгота і вольны; якраз гэтыя значэнні былі ўласцівы ст.-рус. льга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)