грамадзя́нін, ‑а; мн. ‑дзяне, ‑дзян; м.
1. Чалавек, які адносіцца да пастаяннага насельніцтва краіны, карыстаецца правамі і выконвае абавязкі, устаноўленыя яе канстытуцыяй. Грамадзянін Савецкага Саюза.
2. Высок. Свядомы член грамадства, чалавек, які падпарадкоўвае асабістыя інтарэсы інтарэсам грамадства. Карл Маркс — грамадзянін свету.
3. Дарослы чалавек, мужчына, а таксама форма звароту да яго. — Вам што трэба, грамадзянін? — холадна звярнуўся да .. [фабрыканта] Саламон. Бядуля. [Дзяўчына:] Там адзін грамадзянін просіць прыняць яго без чаргі. Крапіва.
4. Уст. Жыхар горада, гараджанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
піяне́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Чалавек, які адным з першых прыйшоў і пасяліўся ў новай недаследаванай краіне, мясцовасці.
2. перан. Чалавек, які паклаў пачатак чаму-н. новаму ў якой-н. галіне (кніжн.).
Піянеры генетыкі.
3. Член дзіцячай арганізацыі ў былым СССР і шэрагу дзіцячых арганізацый у інш. краінах.
|| ж. піяне́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак (да 1 і 3 знач.).
|| прым. піяне́рскі, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
недалу́га, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑лузе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм.
1. Слабы, хваравіты чалавек; інвалід. [Лятун:] — Стары я, браткі, недалугай раблюся. Што год, то горш. Лынькоў.
2. Няспрытны, няўмелы чалавек; недарэка, няўклюда. — Чаго поркаешся? От, недалуга, — гукнула Марфа знізу. — Хутчэй. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
несумле́нны, ‑ая, ‑ае.
Які страціў сумленнасць, які ідзе на непрыстойныя ўчынкі. Знаходзіліся такія куточкі, хоць і мала іх было, дзе несумленны чалавек, вядома, з хітрасцю ды асцярожнасцю, мог свае рукі пагрэць. Васілевіч. // Які выяўляе адсутнасць сумленнасці. Працоўны чалавек ніколі не спакушаўся багаццем, нажытым несумленным шляхам. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́рлік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек вельмі малога росту.
2. Пра рэч, прадмет і інш. вельмі малога памеру.
Сасна-к.
Дзяржава-к.
|| прым. ка́рлікавы, -ая, -ае.
Карлікавыя дрэвы.
Карлікавае прадпрыемства.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
звар’яце́лы, -ая, -ае.
1. Які страціў розум, псіхічна хворы.
З. чалавек.
Крычыць нібы з.
2. Безразважны, раз’юшаны (разм.).
З. ад злосці, ён біў посуд.
|| наз. звар’яце́ласць, -і, ж. (да 2 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злачы́нец, -нца, мн. -нцы, -нцаў, м.
Чалавек, які робіць або зрабіў злачынства.
Ваенны з. (асоба, якая ў ходзе вайны робіць злачынства супраць чалавецтва).
|| ж. злачы́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вернападда́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. (уст.).
Чалавек, які захоўвае вернасць манарху.
|| ж. вернападда́ная, -ай, мн. -ыя, -ых.
|| прым. вернападда́нніцкі, -ая, -ае.
Вернападданніцкія пачуцці (таксама ўвогуле пра адданасць уладзе, правячай вярхушцы; іран.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ціка́віць, -ка́ўлю, -ка́віш, -ка́віць; незак., каго-што.
1. Выклікаць цікавасць, імкненне даведацца пра каго-, што-н.
Усіх цікавіла, што ён за чалавек.
2. Выклікаць захапленне, прыхільнасць да сябе.
Яго цікавіла скульптурнае мастацтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пасажы́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
Чалавек, які ажыццяўляе паездку на цягніку, параходзе або іншым відзе транспарту.
|| ж. пасажы́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. пасажы́рскі, -ая, -ае.
П. параход.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)