Verbum

вядо́мы¹, -ая, -ае.

1. Такі, пра якога ведаюць, маюць звесткі.

Вядомыя ўсім падзеі.

Вядомая справа (рэч) (канечне, зразумела; разм.). Як вядома (пабочн. сл.).

2. Такі, пра дзейнасць якога ўсе добра ведаюць, які карыстаецца славай.

В. пісьменнік.

3. Агульнапрызнаны (у спалучэнні з назоўнікамі ацэначнага, харакгарызуючага значэння; разм.).

В. гуляка.

В. махляр.

|| наз. вядо́масць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).

Набыць в. (стаць вядомым у 2 знач.).

асвяжы́цца, -вяжу́ся, -вяжы́шся, -вяжы́цца; -вяжы́мся, -вежыце́ся, -вяжа́цца; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць свежым (у 3 і 5 знач.), свяжэйшым.

Паветра асвяжылася.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аднавіцца, паднавіцца.

Веды асвяжыліся.

3. Аднавіць свае сілы, бадзёрасць (на свежым паветры, пасля купання і пад.; разм.).

А. ў рэчцы.

А. халодным напіткам.

|| незак. асвяжа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. асвяжэ́нне, -я, н.

ашчаці́ніцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ніцца; зак.

1. Наставіць шчацінне, хіб ад злосці, страху, рыхтуючыся да абароны або нападзення.

Сабака ашчацініўся на незнаёмага.

2. Стаць старчма нібы шчацінне (пра валасы, вусы і пад.).

3. Выставіць якія-н. вострыя прадметы (штыкі, пікі, калы і пад.).

4. перан. Зазлаваць у адказ на якія-н. словы, учынкі (разм.).

А. на каго-н.

|| незак. ашчаці́ньвацца, -аецца.

абабе́гчы, абабягу́, абабяжы́ш, абабяжы́ць; абабяжы́м, абабежыце́, абабягу́ць; абабе́г, -гла; абабяжы́; абабе́ганы; зак., каго-што.

1. без дап. Бягом зрабіць круг вакол каго-, чаго-н.

А. гумно.

А. вакол дома.

2. Бегучы, абмінуць каго-, што-н.

Абабег нас толькі адзін спартсмен.

3. Паспешліва, бегаючы, пабываць у многіх, у розных месцах.

А. ўсіх суседзяў.

4. перан. Хутка распаўсюдзіцца, стаць вядомым.

Навіна абабегла ўсю вёску.

|| незак. абабяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

улі́к, -у, м.

1. Устанаўленне наяўнасці, колькасці чаго-н. шляхам падлікаў.

У. тавараў.

Магазін зачынены на ў.

Бухгалтарскі ў.

2. Рэгістрацыя з занясеннем у спісы асоб, якія знаходзяцца дзе-н.

Браць на ў.

Стаць на ў.

Зняцца з уліку.

Ваенны ў.

3. Прыняцце пад увагу чаго-н.

Пры ўліку ўсіх абставін.

|| прым. уліко́вы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Уліковая дакументацыя.

Уліковая плошча.

усталява́цца, -лю́юся, -лю́ешся, -лю́ецца; -лю́йся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Надзейна ўстанавіцца, умацавацца, зрабіцца ўстойлівым, наступіць.

Улада ўсталявалася.

Зіма ўсталявалася.

Усталявалася цішыня.

2. Асесці, уладкавацца дзе-н.

Ён усталяваўся на новым месцы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Наладзіцца, замацавацца, стаць звычаем, традыцыяй.

Паміж імі ўсталяваліся добрыя адносіны.

У нас ужо ўсталявалася такая традыцыя.

|| незак. усталёўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. усталява́нне, -я, н.

пералама́ць, -ламлю́, -ло́міш, -ло́міць; -ламі; -лама́ны; зак.

1. што. Зламаць напалам, на часткі.

П. палку.

2. што. Паламаць усё, многае.

Вецер пераламаў усе дрэвы.

3. перан., каго-што. Перамяніць чый-н. характар, звычкі, паводзіны, прымусіць стаць іншым.

Гэтага чалавека цяжка п.

П. свой характар.

|| незак. перало́мліваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.) і перало́мваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.).

скараці́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ро́ціцца; зак.

1. Стаць кароткім або больш кароткім.

У жніўні дні скараціліся.

2. Зменшыцца колькасна або па велічыні, у аб’ёме.

Зарплата скарацілася.

3. Пра мышцы: напружыцца, сціснуцца, зменшыцца па велічыні, у аб’ёме.

Мышцы нагі скараціліся.

4. Звузіцца.

Вытворчасць скарацілася.

5. спец. У матэматыцы: выразіцца ў меншых ліках пасля дзялення на які-н. лік.

|| незак. скарача́цца, -а́ецца.

|| наз. скарачэ́нне, -я, н.

панэ́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.

1. Дарожка для пешаходаў па баках вуліцы; тратуар.

2. Драўляная абшыўка або афарбоўка (першапачаткова — пад дрэва) ніжняй часткі сцен памяшкання (спец.).

Панэлі, размаляваныя пад дуб.

3. У зборным будаўніцтве: жалезабетонная або драўляная пліта, якая з’яўляецца гатовым элементам збудавання (спец.).

4. перан. У некаторых выразах: пра занятак прастытуцыяй.

Пайсці на п. (стаць прастытуткай).

|| прым. панэ́льны, -ая, -ае.

прані́кнуць, -ну, -неш, -не; -нік, -кла; -ні; зак., у што.

1. Трапіць, прабрацца куды-н. усярэдзіну, дасягнуць чаго-н.

Святло пранікла ў пакой.

П. у хату.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Распаўсюдзіцца дзе-н., трапіўшы куды-н., стаць вядомым.

Звесткі праніклі ў друк.

3. Зразумець, разгадаць, углыбіўшыся, унікшы ў што-н.

П. у псіхалогію чалавека.

|| незак. праніка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. пранікне́нне, -я, н.