напха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што і чаго. Напоўніць, запіхваючы ўнутр чаго-н.
Н. мяшок саломай.
2. перан. каго. Сабраць у адным месцы, запоўніўшы яго да адказу (разм.).
Н. людзей у машыну.
3. перан., што. З’есці многа чаго-н. (груб.).
Н. жывот бульбай.
|| незак. напіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і напі́хваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мятла́, -ы́, мн. мётлы і (з ліч. 2, 3, 4) мятлы́, мёцел і мётлаў, ж.
Прадмет гаспадарчага ўжытку для падмятання ў выглядзе насаджанага на палку пучка звязаных галінак.
◊
Ікаць мятлой (разм.) — груба выдаляць каго-н.
Пад мятлу (вымесці, вычысціць, з’есці) (разм.) — начыста, без астатку.
|| памянш. мяцёлка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нажэ́рці, ‑жару, ‑жарэш, ‑жарэ; ‑жаром, ‑жараце; зак., што і чаго.
Груб.
1. і без дап. З’есці ў нейкай колькасці або на нейкую суму.
2. У выніку добрай яды атрымаць, нажыць што‑н. Нажэрці карак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папае́сці, ‑ем, ‑ясі, ‑есць; ‑ядзім, ‑ясце, ‑ядуць; пр. папаеў, ‑ела; заг. папаеш; зак., чаго.
Разм. Есці доўга, неаднаразова; з’есці многа чаго‑н. І здаецца, Паўлік яшчэ ніколі не папаеў столькі пірага, як сёння. Сташэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папалу́днаваць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак.
Тое, што і паабедаць. [Зося:] — Вы, можа, пойдзеце ды папалуднуеце, калі вам не выпадала сёння паснедаць? Паслядовіч. // З’есці полудзень (у 3 знач.). [Хаўруснікі] прыехалі .. надвечар, і кожны пабег дадому папалуднаваць. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здзяўбці́, ‑бу, ‑беш, ‑бе; здзяўбём, здзеўбяце; пр. здзёўб, здзяўбла, ‑ло; зак., што.
1. Клюючы, з’есці. Кураняты здзяўблі тварог. Куры здзяўблі ячмень.
2. Клюючы, зрабіць ямкі, адтулшы на паверхні чаго‑н.; пакляваць. Здзяўбці агурок нажом.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
увабра́ць, убяру́, убярэ́ш, убярэ́; убяро́м, убераце́, убяру́ць; увабра́ў, -ра́ла; убяры́; увабра́ны; зак.
1. што. Паступова паглынуць, уцягнуць, усмактаць у сябе.
Зямля ўвабрала ваду.
2. што. Заправіць, усунуць унутр чаго-н.
У. кашулю ў штаны.
3. што. З’есці без астатку (разм.).
У. місу капусты.
4. каго. Схапіць, захапіць (разм.).
Разведчыкі ўвабралі фашыста.
|| незак. убіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паінфармава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак., каго.
Паведаміць каму‑н. якія‑н. звесткі, давесці да ведама. [У сталоўцы] можна было за пяць капеек з’есці талерку баршчу і адпаведную порцыю кашы. Аб усім гэтым паінфармаваў Лабановіча паслужлівы Стась. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыўцо́м, прысл.
Разм.
1. У жывым стане, жывым. [У Палазка] мільгнула думка ўзяць другога фашыста жыўцом. Колас.
2. Гвалтоўна, жывасілам. Расце ў садзе маладое дрэўца. Дужэе, глыбей пускае карэнне.. І вось яго намерваюцца вырваць жыўцом і перасадзіць у іншае месца. Гроднеў.
3. Так як ёсць, не змяняючы, даслоўна. Фальклорная паэтыка існавала для Максіма Багдановіча не дзеля таго, каб жыўцом браць з яе гатовыя вобразы, тропы, інтанацыі і формы. Майхровіч. [К. Чорны] ніколі не пераносіў жыўцом, у сырым выглядзе ў раман бачанае. С. Александровіч.
•••
Жыўцом з’есці (праглынуць) гл. з’есці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фі́га 1, ‑і, ДМ фізе, ж.
Разм. Тое, што і дуля (у 3 знач.). Падарожнік тыцнуў Сымону ў самыя вочы дзве фігі. Бядуля.
•••
Без фігі не да носа гл. нос.
Глядзець у кнігу, а бачыць фігу — нічога не разумець.
Фіга з маслам; фіга на талерцы — нічога, зусім нічога.
Фігу з’есці гл. з’есці.
фі́га 2, ‑і, ДМ фізе, ж.
1. Субтрапічнае дрэва сямейства тутавых; смакоўніца.
2. Плод гэтага дрэва. Вялікія кашы з фінікамі, фігамі,.. гранатамі, апельсінамі і ўсялякай агароднінай стаяць на бруку. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)