Піса́ка ’пісака’ (Бяльк.). Да піса́ць (гл.); суф. ‑ак‑а са значэннем ’назва асобы паводле схільнасці да дзеяння з экспрэсіяй зніжанасці’ (Сцяцко, Афікс. наз., 25).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
контрасігна́цыя, ‑і, ж.
Спец. Подпіс афіцыяльнай асобы (напрыклад, міністра) на дакуменце, выдадзеным кіраўніком дзяржавы, які азначае, што дадзеная асоба бярэ па сябе адказнасць за дакумент.
[Ням. Kontrassignation ад лац. contra — супраць і assigno — стаўлю пячатку.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саліпсі́зм, ‑у, м.
Ідэалістычны філасофскі погляд, які прызнае адзінай рэальнасцю асобу таго, хто пазнае, а навакольны свет разглядае як сукупнасць адчуванняў гэтай асобы; крайні суб’ектывізм.
[Лац. solus — адзін і ipse — сам.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
для, прыназ. з Р.
1. Выражае аб’ектныя адносіны:
а) ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, у адносінах да якіх мае значэнне тая ці іншая з’ява, падзея і пад.
Для яго гэта лёгкая справа.
Для свайго часу гэта было дасягненнем;
б) ужыв. пры абазначэнні неадпаведнасці, несуразмернасці якой-н. з’явы, падзеі.
Ён занадта вопытны для сваіх гадоў.
Вельмі непрыдатнае адзенне для хатняй работы;
в) ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, якім што-н. робіцца, прызначаецца.
Жыць для дачкі.
2. Выражае мэтавыя адносіны, указвае на прызначэнне або мэту чаго-н.
Падручнікі для дзяцей.
Вядро для вады.
Усё для перамогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
культ, -у, М -льце, м.
1. Рэлігійнае служэнне бажаству і звязаныя з гэтым абрады.
К. бога Сонца ў язычнікаў.
Служыцелі культу (духавенства).
2. перан., каго-чаго. Сляпое пакланенне каму-, чаму-н., абагаўленне каго-, чаго-н.
К. асобы.
|| прым. ку́льтавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наве́рх, прысл.
1. На верхнюю частку чаго-н., у напрамку да верху чаго-н.
Падняцца н.
Смала выступіла н.
2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры абазначэнні прадмета, асобы, на верхнюю частку якіх ці паверх якіх накіравана дзеянне.
Накінуць плашч н. сукенкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наво́ддаль.
1. прысл. На некаторай адлегласці; не вельмі далёка.
Н. стаяла каплічка.
2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве прадмета, асобы, месца ці прасторавай мяжы, на пэўнай аддегласці ад якіх адбываецца дзеянне, рух або размяшчаецца хто-, што-н.
Млын стаяў н. вёскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пало́мніцтва, -а, н.
1. Вандраванне, падарожжа ў якасці паломніка.
2. перан. Падарожжа, хаджэнне куды-н. вялікай колькасцю наведвальнікаў каб азнаёміцца з якімі-н. славутасцямі, а таксама да славутай асобы (іран.).
Пачалося сапраўднае п. да раскапанага старажытнага помніка архітэктуры.
|| прым. пало́мніцкі, -ая, -ае.
Паломніцкая дарога.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзе́ля, прыназ. з Р.
1. каго-чаго. Выражае мэтавыя адносіны, ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, у інтарэсах якіх здзяйсняецца што-н.
Д. агульнай справы.
Я зраблю гэта д. вас.
2. чаго. Выражае мэтавыя адносіны, ужыв. пры абазначэнні мэты дзеяння.
Д. адпачынку.
Д. кавалка хлеба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
такі́-та, така́я-та, тако́е-та.
1. займ. неазнач. Ужыв. замест дакладнай назвы асобы, прыкметы, не названых па той ці інш. прычыне.
Трэба адзначыць, што на сходзе адсутнічалі такія-та.
2. часц. Ужыв. для выражэння дакору, іроніі і пад. (разм.).
Рубель згубіў.
Такая-та бяда.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)