свяшчэ́ннік, ‑а, м.
Духоўнае званне ў праваслаўнай царкве, прамежкавае паміж епіскапам і дзякам. // Асоба, якая носіць гэта званне; служыцель рэлігійнага культу, які праводзіць богаслужэнне. Дзед пісьменніка быў, як вядома, уніяцкі свяшчэннік, а бацька перасяліўся ў Маскву, дзе працаваў урачом і дзе нарадзіўся Ф.М. Дастаеўскі. В. Вольскі. Прыбытак з царквы бралі сабе свяшчэннікі, а мы перабіваліся так-гэтак. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
се́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да серы, да вытворчасці серы (у 1 знач.). Серныя заводы. □ Серны пах ударыў у нос, запалка загарэлася. Асіпенка. // Які ўтрымлівае ў сабе серу. Серная крыніца. Серны калчадан. Серныя залежы. // Зроблены з серы, з серай. Серныя запалкі.
2. Які мае ў сваім хімічным складзе серу з пэўнай колькасцю кіслароду. Серная кіслага. Серны ангідрыд.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скубану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
1. Аднакр. да скубці (у 1–5 знач.).
2. Разм. Параніць. Там, каля далёкага мангольскага возера Буір-Нур, Панасюка скубанула асколкам сталі. Навуменка.
3. перан. Разм. Урваць сабе, украсці. [Алена:] — А хто .. думае, каб даць нашаму калгасу менш, а скубануць з яго больш — дык няхай ён лепш нам не замінае. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
супярэ́члівы, ‑ая, ‑ае.
Які мае ў сабе супярэчнасці (у 1 знач.). Супярэчлівыя паказанні. Супярэчлівыя пачуцці. □ Даволі доўгі час пра Саўку не чуваць было нічога... Аб ім хадзілі супярэчлівыя чуткі. Колас. У паэме «Лясун» [А. Лойкі] лірычны герой — больш складаная, супярэчлівая натура. Арочка. Фарміраванне творчых індывідуальнасцей у гушчы самадзейнай паэзіі — гэта складаны і супярэчлівы працэс. Гіст. бел. сав. літ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умы́цца, умыюся, умыешся, умыецца; зак.
1. Памыць, вымыць сабе твар, рукі. Умыцца крынічнаю вадой. □ — Мы потым, — адказала Галя і тузанула сястру за руку. — Пайшлі хуценька ўмыемся. — І абедзве выскачылі праз сенцы на двор. Хадкевіч.
2. перан. Абмыцца, асвяжыцца дажджом, расой і пад. Сонца, умыйся расою На світальнай зары. Бялевіч.
•••
Умыцца кроўю — быць збітым.
Умыцца слязамі — заплакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шматабяца́ючы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае многа каштоўных якасцей і таму падае вялікія надзеі. Шматабяцаючы студэнт. Шматабяцаючы хірург.
2. Які заключае ў сабе намёк на што‑н., якое‑н. абяцанне; які прадракае што‑н. значнае. Шматабяцаючы позірк. □ Быў і сорам, які змагаўся з пачуццём вострай, шматабяцаючай цікаўнасці. Брыль. [Маіны] словы прыносілі.. [Мікалаю] нешта балюча блізкае, шматабяцаючае і таксама балюча недасяжнае... Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гнездо́ в разн. знач. гняздо́, -да́ ср.;
во́лчье гнездо́ во́ўчае гняздо́;
гнездо́ грибо́в гняздо́ грыбо́ў;
гнездо́ контрреволю́ции гняздо́ контррэвалю́цыі;
пулемётное гнездо́ кулямётнае гняздо́;
слова́ одного́ гнезда́ сло́вы аднаго́ гнязда́;
◊
вить (свить) себе́ гнездо́ віць (звіць) сабе́ гняздо́;
оси́ное гнездо́ асі́нае гняздо́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нева́жно
1. нареч. нява́жна; (плоховато) разг. дрэ́нна, та́к сабе; (кое-как) сяк-та́к;
2. безл., в знач. сказ. нява́жна; не ве́льмі, не ве́льмі што;
всё э́то нева́жно усё гэ́та не ма́е значэ́ння, усё гэ́та пусто́е;
сде́лано нева́жно зро́блена не ве́льмі што;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пресле́доваться страд. прасле́давацца, перасле́давацца; прыгнята́цца, уціска́цца; ме́цца на ўва́зе, ме́цца на мэ́це; дабіва́цца (чаго); дамага́цца (чаго), клапаці́цца (пра што), дбаць (пра што);
кака́я цель пресле́дуется ва́ми? яку́ю вы ма́еце на ўва́зе мэ́ту?, яку́ю вы ста́віце сабе́ мэ́ту?, чаго́ вы дамага́ецеся (дабіва́ецеся)?
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Віда́ць ’можна бачыць, разглядзець’; ’можна зразумець’; ’быць відавочным, вынікаць’; ’як здаецца, мабыць, напэўна’ (КТС, БРС, Гарэц., Шат., Нас.; КЭС, лаг.; Бяльк., Касп.). Укр. видати ’бачыць’, рус. видать ’тс’; ’відаць, можна бачыць’; ’відавочна’, ст.-рус. видати ’бачыць’; ’заўважаць’; ’быць прынятым кім-небудзь’; ’адчуваць, пераносіць, перажываць’; ’мець’; ’можна бачыць’, польск. widać ’(можна) бачыць, відаць’; ’відавочна’, nie widał ’не павінен’, nie widałem ’мне гэта не хочацца, я нават не думаю пра гэта’, чэш. vidati, славац. vídať ’бачыць (час ад часу, часта) каго-небудзь’; ’уяўляць сабе, мець уяўленне’; ’назіраць’; ’звяртаць увагу на што-небудзь’; ’можна бачыць’; ’мець жаданне бачыць каго-небудзь’; ’відавочна’, серб.-харв. ви́дати ’вылечваць, лячыць раны знахарствам’, ви́ђати ’бачыць, сустракаць (часта)’, макед. вида ’лячыць’. Прасл. víd‑ati ўтворана пры дапамозе ітэратыўнага суфікса ‑a‑ti ад vid‑ěti. Да відзець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)