гала́ктыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
1. (з вялікай літары). Вялікая зорная сістэма, да якой належыць Сонца і ўся наша планетная сістэма разам з Зямлёй.
2. Усякая іншая зорная сістэма, падобная да нашай зорнай сістэмы.
[Ад грэч. galaktikos — малочны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаарганізава́льны, ‑ая, ‑ае.
У выразе: самаарганізавальная сістэма — сістэма, якая мае ўласцівасць змяняць свае функцыі і будову ў залежнасці ад задач і знешніх умоў з мэтай захавання сваёй жыццяздольнасці або аптымальных параметраў. Расліна як самаарганізавальная сістэма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пара́дак ’правільная, наладжаная сістэма размяшчэння чаго-небудзь; належны стан чаго-небудзь; устаноўлены лад, план, сістэма кіравання’; пара́дкавы, пара́дкаваць, пара́дком. Да рад (гл.). Аналагічна ў іншых слав. мовах: рус. поря́док, польск. porządek, чэш. pořádek, серб.-харв. по̏редак і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
энергасістэ́ма, ‑ы, ж.
Энергетычная сістэма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Класіфіка́цыя ’сістэма размеркавання прадметаў або паняццяў на класы’ (ТСБМ). Гл. клас.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сігна́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Умоўны знак (зрокавы або гукавы) для перадачы на адлегласць якога-н. паведамлення, распараджэння, каманды і пад.
С. дакладнага часу.
С. сірэны.
Прагучаў с. хуткай дапамогі.
2. перан. Тое, што з’яўляецца прычынай, служыць штуршком да якога-н. дзеяння ў адказ.
Сігналам да шырокай дыскусіі паслужыў газетны артыкул.
3. перан. Папярэджанне, паведамленне аб чым-н. непажаданым.
С. з інспекцыі.
4. Імпульс або група імпульсаў электрамагнітнай энергіі.
|| прым. сігна́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
○
Першая сігнальная сістэма (спец.) — сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца ў жывёлы і чалавека пры ўздзеянні канкрэтных раздражняльнікаў.
Другая сігнальная сістэма (спец.) — уласцівая чалавеку сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца пры ўздзеянні моўных сігналаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
клавіяту́ра, -ы, ж.
1. Сістэма клавішаў.
К. раяля.
2. Прыстасаванне, якое дазваляе ўводзіць інфармацыю ў камп’ютар.
Камп’ютарная к.
|| прым. клавіяту́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
культуры́зм, -у, м.
Сістэма фізічных практыкаванняў (пераважна сілавых), якія садзейнічаюць развіццю мускулатуры цела чалавека, фарміраванню прыгожай фігуры і паставы; занятак такімі практыкаваннямі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гала́ктыка, -і, ДМ -тыцы, мн. -і, -тык, ж.
Вялізная зорная сістэма.
Наша г.
Іншыя галактыкі.
|| прым. галакты́чны, -ая, -ае.
Галактычныя туманнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арфаэ́пія, -і, ж.
1. Сістэма правіл, якія вызначаюць правільнае літаратурнае вымаўленне.
2. Ступень засваення правіл вымаўлення.
|| прым. арфаэпі́чны, -ая, -ае.
Арфаэпічныя нормы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)