Мурга́ць ’міргаць’ (Жд. 1), рус. пск., цвяр. му́ргать ’тс’ можна разглядаць як балтызмы (параўн. літ. murgai, лат. mùrgi ’мроі’, літ. murgsóti ’сядзець зажмурыўшыся’), якія, аднак, утвараліся побач з бел. мі́ргаць, марга́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разґіра́ка ’той, хто ходзіць шырока расстаўляючы ногі’ (карэліц., З нар. сл.), разгірэ́ка ’тс’ (дзярж., Нар. сл.). Дэвербатыў ад разгірэ́чыць ’стаяць ці сядзець, шырока расставіўшы ногі’ (там жа), параўн. разгара́чыцца (гл.). Гл. раскарака.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ся́дзьба ’двор і агародная зямля’ (Бяльк.), ’прысядзібны ўчастак’ (Яўс.). Параўн. старое славін.-каш. старое seʒba ’месцажыхарства, сядзіба’. Прасл. *sedьba < *sědti ’сесці’, *sěděti ’сядзець’ з суф. ‑ba (гл. Варбат, Марфан., 98), параўн. сядзьба́ ’сядзенне’ (Ласт.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дня́мі, прысл.
1. Некалькі дзён таму назад або праз некалькі наступных дзён; на днях. Днямі меўся адбыцца раённы агляд мастацкай самадзейнасці. Асіпенка.
2. З ранку да вечара; на працягу многіх дзён. Чытаць днямі. Днямі сядзець над разлікамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссуту́ліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; зак.
Сагнуць спіну; згорбіцца. Сядзець на полцы можна было толькі прыгнуўшы галаву і ссутуліўшыся. Ставер. // Стаць згорбленым, сутулым. [Галі] здалося, што яна схуднела за гэты час — неяк уваліліся вочы, змізарнеў твар, ссутулілася постаць. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ігро́к, іграка, м.
1. Удзельнік якой‑н. ігры (у 3 знач.). Падабраць ігракоў. Запасны ігрок. Замяніць іграка. □ Марцін сам быў заядлым іграком і мог сядзець за сталом з раніцы да поўначы, шлёпаючы патрапанымі картамі. Машара.
2. Разм. Музыкант.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сядня́, ‑і, ж.
Разм. Сядзенне (звычайна пра такое, што цягнецца гадзінамі, днямі). Ные спіна ад доўгай сядні, шуміць галава ад грукату. Пташнікаў. [Несцяровіч] не хацеў сядзець, яму хацелася прайсці пехатой кіламетраў дваццаць, так анямелі ад дзённай сядні ногі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сяду́ра ’нерухавы, пасіўны чалавек’ (ТСБМ, Бяльк.). Утворана ад сядзець (гл.) пры дапамозе суф. ‑ур‑а “з экспрэсіяй зніжанасці”, гл. Сцяцко, Афікс. наз., 70; з іншым экспрэсіўным суф. ‑эр‑a: сядэ́ра ’жанчына, што сядзіць на адным месцы’ (Барад.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыму́рак, ‑рка, м.
Выступ печы, на якім можна сядзець або ставіць што‑н. На прымурку старая выводзіла зрэбную нітку. Мурашка. [Жэнька] пагладзіла кацянятак, якія ляжалі ў рэшаце на прымурку. Крапіва. Ажыўляецца кот на прымурку, ён саскоквае, сагрэты надзеяй паласавацца. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ёрзаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Неспакойна сядзець, круцячыся, соўгаючыся з месца на месца. Гольдзін выціраў пот, ёрзаў, занатоўваў нешта ў блакнот і раптам перапыняў таго, хто выступаў. Шамякін. Рэгістратару не цярпіцца, ёрзае па крэсле туды і сюды. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)