цемна... (гл. цёмна...).
Першая састаўная частка складаных слоў; ужыв. замест «цёмна...» (у 2 знач.), калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: цемнабровы, цемнавокі, цемнагрывы, цемнаколерны, цемналісты, цемнаскуры, цемнатвары.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спас², -а, м.
1. Збавіцель, адна з назваў Хрыста.
2. Абраз з вобразам Хрыста.
3. Неафіцыйная назва кожнага з трох жнівеньскіх царкоўных свят, прысвечаных Збавіцелю.
Спас першы — мядовы, другі — яблычны, трэці — палатняны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
танка...¹ (гл. тонка...).
Першая састаўная частка складаных слоў; ужыв. замест «тонка...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: танкадзюбы, танкалісты, танканогі, танкаплёначны, танкарунны, танкаскуры, танкаслойны, танкастволы, танкасценны, танкашыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пе́рвы, пе́рву ’першы’ (ТС), первый (Бяльк.), укр. первий, стараж.-рус. пьрвь, ст.-польск. pierwy, н.-луж. penv); в.-луж. pjenvy, чэш. і славац. prvy, славен. prvi, серб.-харв. првш макед. прв, балг. пьрвіц ст.-слав. прьвь. прьвый. Прасл. *рьгуь, якое адпавядае ст.-інд. purvo‑ ’пярэдні, папярэдні, першы’, авест. paurva‑, puouruya‑. paoiiyu ’першы’, алб. pore ’самы першы’, ст.-англ. forwosi, forwesi ’першы, правадыр’, тахар. A pärvat ’старэйшын тахар. üpärwesse ’першы’, літ. pirmas ’тс’ < і.-е. *ргН‑ио (Міклашыч, 244; Фасмер, 3, 235; Фрэнкель, 597; Копечны, 2, 684; Махэк₂, 488–489; Бязлай, 3, 132–133; Фурлан (там жа, 105) абгрунтоўвае этымалагічную сувязь *рьгуь з *рт© > ь, гл. правы). Сюды перашый? ’самы пачатак, упершыню’ (Юрч. СЫН); параўн. таксама польск. pierwosć ’першапачатковы, першасны стан’. Архаізм на частцы беларускай моўнай тэрыторыі або запазычанне з рус. первый, параўн. першы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
панядзе́лак, ‑лка, м.
Першы дзень тыдня пасля нядзелі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зацерушы́ць, -церушу́, -цяру́шыш, -цяру́шыць; -цяру́шаны; зак.
1. каго-што. Пакрыць тонкім слоем чаго-н. сыпкага.
Першы снег зацерушыў зямлю.
2. Пачаць церушыць (пра снег і інш.).
Зацерушыў сняжок.
|| незак. зацяру́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вугле...² (а таксама вугля...²).
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які адносіцца да вугляроду, утрымлівае вуглярод, напр.: вуглевадарод, вуглекіслотны; пішацца «вугле...», калі ў другой частцы слова націск падае не на першы склад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хрышчэ́нне, -я, н.
Адно з хрысціянскіх таінстваў, рэлігійны абрад прыняцця каго-н. у лік веруючых, далучэнне да царквы.
◊
Баявое хрышчэнне —
1) першы ўдзел у баі;
2) першае сур’ёзнае выпрабаванне ў якой-н. справе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мёд, -у, М мёдзе, м.
1. Салодкае густое рэчыва, якое выпрацоўваюць пчолы з нектару кветак.
Ліпавы м.
2. Напітак, прыгатаваны з гэтага рэчыва.
|| прым. мядо́вы, -ая, -ае.
◊
Мядовы месяц — першы месяц сямейнага жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напярэ́дадні, прысл. і прыназ.
1. прысл. Непасрэдна перад якім-н. днём, перад якой-н. падзеяй.
Н. выпаў першы снег.
2. чаго, прыназ. з Р. Перад чым-н.
Сустрэцца н.
Новага года.
Н. выбараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)