злаўчы́цца, -чу́ся, -чы́шся, -чы́цца; -чы́мся, -чыце́ся, -ча́цца; зак.
1. Лоўка прынаравіцца або выбраць зручны момант, каб зрабіць што-н.
З. і пераскочыць канаву.
2. Набыць навык, лоўкасць у чым-н., налаўчыцца.
Ён злаўчыўся пісаць левай рукой.
|| незак. злаўча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прызвыча́іцца, -а́юся, -а́ішся, -а́іцца; зак.
1. Прывыкнуць да чаго-н. як да звычайнага; звыкнуцца.
П. да новых умоў.
П. да цемры.
2. Набыць навык да чаго-н., прывучыцца рабіць што-н.
П. да цяжкай працы.
|| незак. прызвыча́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Растара́цца ’набыць, прыдбаць, знайсці (пераважна пазычыць што-небудзь)’ (бялын., Янк. 3.). Дээтымалагізацыя ў выніку скарачэння доўгага зычнага на стыку прыстаўкі і кораня ў расстарацца. Да старацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абнясла́віцца, ‑слаўлюся, ‑славішся, ‑славіцца; зак.
Набыць дрэнную славу, нядобрую рэпутацыю. [Дзімін:] — І не ўздумай сваіх новых тэорый прапаведаваць. Абняславішся як невук. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
настара́цца, ‑раюся, ‑раешся, ‑раецца; зак. (пераважна з адмоўем).
Стараннямі зарабіць, набыць у дастатковай колькасці. [Лабыш:] На ўсіх гультаёў хлеба не настараешся. Козел.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паме́р, -ру м., в разн. знач. разме́р;
у дзесяцікра́тным ~ры — в десятикра́тном разме́ре;
набы́ць шыро́кія ~ры — приня́ть широ́кие разме́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Дабы́ць ’здабыць’, дабыва́ць ’здабываць’. Агульнаславянскі дзеяслоў праславянскага характару. Параўн. укр. добу́ти ’здабыць, набыць, дастаць’, рус. добы́ть дастаць, набыць і г. д.’, ст.-рус. добыти ’набыць, здабыць; дажыць’, чэш. dobyti ’здабыць, набыць, зарабіць; завалодаць, авалодаць; дастаць, выцягнуць’, славац. dobyť ’захапіць, авалодаць; дабыць, дабіцца’, в.-луж. dobyć ’астацца; здабыць, зарабіць; авалодаць, захапіць, перамагчы’, н.-луж. dobyś ’астацца, выцерпець да канца’, польск. dobyć ’астацца, прабыць; выцягнуць, дастаць; захапіць, авалодаць’, балг. доби́я ’здабыць; раджаць’, серб.-харв. до̀бити ’здабыць, атрымаць’, славен. dobíti ’атрымаць і да т. п.’ Прасл. *dobyti (прэфікс *do + дзеяслоў *byti). Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 47–48. Не вельмі ясным застаецца пытанне аб першапачатковым значэнні слова. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што зыходзіць трэба з ’раджаць’ (агляд гл. Махэк₂, 122). Паводле Трубачова (там жа, 48), лепш думаць, што гэта апошняе з’яўляецца мясцовым сінонімам. Махэк услед за Матлам (гл. Махэк₂, 122) лічыць, што развіццё семантыкі ішло так, як у лац. слова pecu ’жывёла’ > ’маёмасць, грошы’. Зыходным, паводле Махэка, для *dobyti з’яўляецца ’нарадзіць’. Гэта значэнне было агульным, але сёння захавалася ў балг. мове.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́лежацца, -жуся, -жышся, -жыцца; зак.
1. Аднавіць свае сілы доўгім ляжаннем, добра адпачыць; паляжаць удосталь.
В. ў пасцелі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Набыць патрэбныя якасці, праляжаўшы пэўны тэрмін у адпаведных умовах.
Лён ужо вылежаўся.
|| незак. выле́жвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абжы́цца, -жыву́ся, -жыве́шся, -жыве́цца; -жывёмся, -жывяце́ся, -жыву́цца; -жы́ўся, -жыла́ся, -ло́ся; зак.
1. Набыць, нажыць усё неабходнае на новым месцы жыхарства.
А. ў новай кватэры.
2. Прывыкнуць да жыцця на новым месцы, звыкнуцца з новымі ўмовамі.
А. ў горадзе.
|| незак. абжыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спецыялізава́цца, -зу́юся, -зу́ешся, -зу́ецца; -зу́йся; зак. і незак., на чым, па чым, у чым.
1. Набыць (набываць) спецыяльныя веды, якую-н. спецыяльнасць.
С. па садаводстве.
2. Дзейнічаць, развівацца ў выразна акрэсленым кірунку; мець спецыяльнае прызначэнне.
С. па вытворчасці гадзіннікаў.
|| наз. спецыяліза́цыя, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)