шамазі́т, ‑у, М ‑зіце, м.

Мінерал шаравата-зялёнага або чорнага колеру, складаны сілікат жалеза і магнію; жалезная руда. Залежы шамазіту.

[Ад геагр. назвы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Валаку́ша ’старадаўняя прылада для рыхлення глебы; невялікі невад’; ’барана з жалеза’ (БРС, Выг. дыс.). Рус. волокуша, укр. волокуша. Да валачы. Пра суфіксацыю гл. SP, 1, 79.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

інва́р, ‑у, м.

Сплаў жалеза і нікелю, які мае вельмі малы каэфіцыент цеплавога расшырэння (ужываецца для вырабу дэталей дакладных вымяральных прыбораў).

[Англ. invar.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

во́кіс, ‑у, м.

Спец. Сярэдняя ступень акіслення рэчыва (у адрозненне ад закісу — ніжэйшай і перакісу — вышэйшай ступені). Вокіс жалеза, медзі, вугляроду.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скабяны́, ‑ая, ‑ое.

Які мае адносіны да вырабаў з жалеза; звязаны з вытворчасцю і продажам такіх вырабаў. Скабяныя тавары. Скабяная лаўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бля́ха, ‑і, ДМ блясе, ж.

1. Тонкае ліставое жалеза; ліст такога жалеза. Дом пад бляхай. Ацынкаваная бляха.

2. Знак у выглядзе металічнай пласцінкі з надпісам або нумарам, які сведчыць аб службовых абавязках таго, хто яго носіць. Погляд Валодзі слізгануў уніз і ўпёрся ў вялікую бляху, якая блішчала на грудзях чалавека, што трымаў яго. Пятніцкі.

3. Тонкі ліст жалеза з загнутымі краямі, на якім пякуць або смажаць што‑н. Разам з.. [Саламонам] жылі накаленыя печы, мяшкі з мукою, груды цеста і рознага гатунку печыва на бляхах. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жо́лаб, -а, мн. жалабы́, жалабо́ў, м.

1. Прадаўгаватае паглыбленне, зробленае ў чым-н., а таксама прыстасаванне з дошак, ліставога жалеза і пад. для сцёку вадкасцей або перасыпання чаго-н.

2. Кармушка для жывёлы.

|| памянш. жалабо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. жалабо́вы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

распалі́ць, -палю́, -па́ліш, -па́ліць; -па́лены; зак.

1. што. Прымусіць гарэць.

Р. вогнішча.

2. што. Моцна нагрэць агнём дачырвана.

Р. жалеза.

3. перан., каго-што. Выклікаць узбуджэнне.

Р. гнеў.

4. перан. Развязаць, распачаць (барацьбу, вайну).

Р. пажар вайны.

|| незак. распа́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. распа́льванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

твёрже сравн. ст.

1. нареч. цвярдзе́й;

2. прил. цвярдзе́йшы;

желе́зо твёрже де́рева жале́за цвярдзе́йшае за дрэ́ва.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

метэо́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да метэора. Метэорнае цела. Метэорнае жалеза.

2. Спец. Звязаны з атмасферай, атмасфернымі з’явамі. Метэорныя воды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)