Прысто́йкі ’смятанка, вяршкі’ (Касп.). Дэрыват з суфіксам ‑к‑ ад папярэдняга дзеяслова, параўн. пастая́лачка (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Нагану́ць ’настаяць, дамагчыся’ (Сл. ПЗБ), ’зажадаць’ (Сцяц.), ’вырашыць’ (Сл. ПЗБ), ’задумаць’ (Сцяц.), укр. нагану́ти ’ўспомніць, напомніць’. Прыставачнае ўтварэнне ад дзеяслова тыпу гану́ць ’усвядоміць, падумаць’ (ТС) і пад., што, відаць, звязаны з гадаць (гл.), параўн. адгинуць ’адгадаць’ і інш., або ад дзеяслова гинуць ’хлынуць’, параўн. наги‑ нуць ’наваліцца, напасці’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вілянка ’пятляючая (рака); серпанцін’ (КТС). Утворана ад дзеяслова віляць (гл.) і суф. ‑ан‑к‑а.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зміньдзю́к ’скнара’ (Касп.). Утворана з суфіксам ‑у́к ад асновы дзеяслова жміндзіць (> *зміндзіць); гл. гэты дзеяслоў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Картагра́ч ’карцёжнік’ (Некр.). Штучна створанае складанае слова з другой асновай ‑грач ад дзеяслова граць (іграць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

асо́ба, ‑ы, ж.

1. Сукупнасць уласцівасцей пэўнага чалавека, якія складаюць яго індывідуальнасць. Усебаковае развіццё асобы. // Чалавек з пункту погляду яго характару, паводзін, становішча і г. д. Гераічная асоба. Бязвольная асоба.

2. Асобны чалавек у грамадстве; індывідуум. Роля асобы ў гісторыі. Прыватная асоба.

3. (з адценнем іроніі). Чалавек, які трымае сябе важна, ганарліва; персона. Ну, словам, дзядзька наш — асоба! Колас. // У спалучэнні з ускоснымі склонамі займенніка «свой» або прыметніка «уласны» азначае: самога сябе, самому сабе і г. д. Машыніст па-свойму зразумеў ўсмешку, як пэўную даніну сваёй асобе. Лынькоў. [Саламон] злавіў сябе на тым, што вельмі дбае аб сваёй уласнай асобе. Бядуля.

4. Пра чалавека (часцей жаночага полу), калі не хочуць назваць яго імя. Асоба, якая званіла, відаць, пакрыўдзілася і павесіла трубку. Гурскі.

5. Граматычная катэгорыя, якая паказвае адносіны дзеяння да таго, хто гаворыць; адзначаецца як формай дзеяслова, так і пэўнай групай займеннікаў. Асоба дзеяслова. Дзеяслоў у трэцяй асобе.

•••

Давераная асоба — чалавек, якому што‑н. давяраецца, які можа дзейнічаць ад імя таго, хто давярае.

Дзеючая асоба — персанаж у драматургічным творы.

Зацікаўленая асоба — асоба, якая мае інтарэс да якой‑н. справы.

Службовая асоба — асоба, якая займае якую‑н. пасаду ў дзяржаўным апараце.

Трэцяя асоба — асоба, якая з’яўляецца пабочнай у адносінах да спрэчкі паміж двума бакамі.

Юрыдычная асоба — установа, прадпрыемства ці арганізацыя як носьбіт правоў і абавязкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ато́пак ’стары стаптаны абутак’ (Нас., Інстр. I, Мядзв., Касп., Янк. I, Бяльк., Юрч., Янк. Мат.), ато́пкі ’абноскі’ (БРС). Другое значэнне, відаць, пашырэнне першага. Рус. отопок, отоптыш ’тс’. Утворана ў рускай і беларускай мовах ад дзеяслова а(б)таптаць пры дапамозе суфікса ‑ак (‑ок), як і растопак ’атопак’ (Касп.) ад дзеяслова растоптваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Бо́мка ’званочак’. Утварэнне ад дзеяслова бо́мкаць (гл.). Ад бо́мка далей утвараецца новае слова бо́ма ’тс’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Во́бгінка ’ручка касы’ (ДАБМ, 818, мін.). Ад абгінаны (залежны дзеепрыметнік ад дзеяслова абгінаць) і суф. ‑ка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Віскатня́ ’віск парасят’; ’дзіцячы плач’ (Нас.). Утворана ад шматкратнага дзеяслова віскаць (гл.) і суф. ‑атн‑я.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)