Не́тра1 ’цяжкадаступнае месца ў багністым балоце, трушчобы’ (парыц., Янк. Мат.), ’непраходныя зараслі на балоце’ (ТС), ’поле, якое ніколі не апрацоўвалася’ (Жд. 1), не́тры ’густыя зараслі’ (Гарэц.), niétry ’niedostępne chrapy, porośnięte łozą, trzciną, olchą і wszelakim wiszem’ (Маш.), hustýje łózy, niètry, hrùzkije bałota (Пятк. 2), паводле Карскага (Труды, 479), «только полесское»; беласт. ńétra, nétra ’непраходная багна, непраходнае месца; зараслі, гушчар, непраходнае месца ў лесе’ (Лапіч, Term. geogr., 123), укр. не́тра, не́трі ’непраходныя зараслі, лес; захалусце, трушчоба’, рус. не́тря ’запаведны гай, запаведнік’ (паўдн., зах., Даль), параўн. таксама: «В Мярэчах попадаются именно те непроходимые местности, где гибнут заблудившиеся люди, и которые носят название «нетры» (смал., Максимов, Живая Россия, 3, 444). Найбольш верагодныя версіі: з не і *ter‑ (гл. церці), параўн. рус. трогать ’рухаць, кранаць’ і зафіксаванае на Беларусі значэнне ’поле, якое ніколі не апрацоўвалася’ (параўн. не́руш, не́варуш і пад.), гл. Фасмер, 3, 69; або з не і церабіць ’вырубаць, вычышчаць хмызняк, рыхтаваць участак пад поле і пад.’ з зыходным значэннем ’месца, дзе нельга церабіць лес’ або ’месца, дзе не цярэбяць лес’, гл. Талстой, Геогр., 180, а таксама Лапіч, Term. geogr., 123 (прыводзяцца формы trepeza/trebeza ’гушчар, зараслі’, да церабіць). Сумніцельна вывядзенне смал. нетра ’дрыгва’ з літ. nendré ’чарот’, параўн. Буга, 1, 412; Лаўчутэ, Балтизмы, 146, паводле Ільінскага (Працы кл. філал., 1, 235), — гэта словы роднасныя; збліжэнне апошнім (там жа) смал. не́тра з грэч. νῆτρον ’самапрадка’ адмаўляецца Фасмерам (3, 69). Гл. таксама Пятлёва, ОЛА–72, 212 (< *ne‑tьra), Гаўлава, Slavia, 40, 82. Літаратурнае нетры ’зямныя глыбіні, паклады, радовішчы’ (Гарэц., Яруш., ТСБМ) на аснове значэння ’багна’ пад уплывам рус. не́дра ’унутранасці зямлі’.

Не́тра2 ’машкара’ (Сл. ПЗБ), ’незлічоная колькасць’ (жлоб., Нар. сл.), ’вош’ (Шатал.), нэ́тра ’напасць, неадчэпны чалавек’ (драг., Нар. лекс., З нар. сл., Сл. Брэс.). Няясна; магчыма, паралельнае да нетра1не і церці ’кранаць, чапаць’), параўн. рус. нетря ’недатыка’ (паўдн., зах., Даль). Менш верагодна з літ. netyrà ’нячысты дух (аб жывёле)’ (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 129). Збліжэнне Клімчука з серб.-харв. дыял. на̀трчица ’задзірака, хуліган’ (З нар. сл., 145) адхіляецца Запрудскім (Серб.-хорв.-бел. яз. соответствия. АКД, Мн., 1989, 8).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пець несов., в разн. знач. петь;

п. рама́нс — петь рома́нс;

п. у о́перы — петь в о́пере;

не́дзе пе́ла скры́пкагде́-то пе́ла скри́пка;

за акно́м пяе́ салаве́й — за окно́м поёт солове́й;

што ты мне пяе́ш? — что ты мне поёшь?;

п. дыфіра́мбы — петь дифира́мбы;

п. у ву́шы — дуть (петь) в у́ши;

п. ла́зара — петь ла́заря

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зніка́ць несов.

1. (переставать существовать) исчеза́ть; улету́чиваться;

2. (теряться) исчеза́ть; пропада́ть;

3. (из виду) исчеза́ть, скрыва́ться, пропада́ть;

4. (переставать появляться где-то) пропада́ть, исчеза́ть;

5. (уходить быстро, незаметно) исчеза́ть, скрыва́ться; ускольза́ть, уска́льзывать;

6. (прятаться) скрыва́ться, исчеза́ть;

7. (расходоваться) исчеза́ть, иссяка́ть; уплыва́ть;

8. перен. (утрачиваться, исчезать) та́ять, иссяка́ть, уходи́ть;

9. перен. (проходить, миновать) улета́ть, уноси́ться;

1-9 см. зні́кнуць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рва́цца несов.

1. (на части) рва́ться, разрыва́ться;

2. перен. разрыва́ться, рва́ться;

3. (изнашиваться до дыр) рва́ться, трепа́ться;

4. (о снарядах и т.п.) рва́ться, взрыва́ться;

5. перен. (стремиться) рва́ться, порыва́ться;

6. страд. рва́ться; трепа́ться; взрыва́ться; тереби́ться; порыва́ться; разрыва́ться; терза́ться; урыва́ться; см. рваць I 1-6, 8, 9;

дзе ко́ратка (то́нка), там і рве́ццапосл. где то́нко, там и рвётся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цяга́цца несов.

1. (тянуться по земле) волочи́ться;

2. таска́ться, броди́ть;

3. скита́ться;

4. с чем-л. (носить с собой без надобности) таска́ться;

ц. з мяшко́м — таска́ться с мешко́м;

5. разг. (ухаживать) таска́ться; волочи́ться;

6. (соперничать, состязаться в чём-л.) тяга́ться;

дзе табе́ з ім ц.!где тебе́ с ним тяга́ться!;

7. страд. таска́ться; волочи́ться; см. цяга́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Рак м., астр. Рак

рак I м., зоол. рак;

чырво́ны як р. — кра́сный как рак;

сядзе́ць як р. на ме́ліпогов. сиде́ть как рак на мели́;

паказа́ць, дзе ра́кі зіму́юцьпосл. показа́ть, где ра́ки зиму́ют;

на бязры́б’і і рак — ры́бапосл. на безры́бье и рак — ры́ба;

гро́зны р., ды во́чы зза́дупосл. гро́зен рак, да глаза́ сза́ди

рак II м., мед. рак

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

звон м.

1. (род. зво́на) (предмет) ко́локол;

2. (род. зво́ну) (звук) звон; (во все колокола — ещё) трезво́н; (церк. — ещё) бла́говест; (сигнал тревоги — ещё) наба́т;

3. (род. зво́ну) перен. (сплетни, толки) звон;

звані́ць (біць) ва ўсе званы́ — звони́ть (бить) во все колокола́;

малі́навы з. — мали́новый звон;

зво́ну нарабі́ць — зво́ну зада́ть;

чуў з., ды не ве́дае, дзе ёнпогов. слы́шал звон, да не зна́ет, где он

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

носи́ть несов.

1. в разн. знач. насі́ць;

носи́ть кирпи́ч насі́ць цэ́глу;

мать носи́ла косцу́ обе́д ма́ці насі́ла касцу́ абе́д;

носи́ть галифе́ насі́ць галіфэ́;

носи́ть фами́лию насі́ць про́звішча;

носи́ть ребёнка (о бере́менной же́нщине) насі́ць дзіця́;

носи́ть бо́роду насі́ць бараду́;

носи́ть тра́ур насі́ць жало́бу;

2. (иметь) насі́ць, мець;

носи́ть хара́ктер чего́-л. насі́ць (мець) хара́ктар чаго-не́будзь;

носи́ть зва́ние насі́ць (мець) зва́нне;

носи́ть ору́жие насі́ць збро́ю;

носи́ть на рука́х насі́ць на рука́х;

где тебя́ но́сит? безл. дзе цябе́ но́сіць?;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

угада́ть сов.

1. (догадаться) угада́ць;

угада́ть ска́занное по движе́нию губ угада́ць ска́занае па губа́х;

2. (предусмотреть) угада́ць;

угада́ть пого́ду угада́ць надво́р’е;

3. (опознать) прост. пазна́ць;

4. (случайно дать верный ответ) патра́піць;

5. (очутиться где-л., попасть куда-л.) прост. тра́піць;

угада́л как раз на сва́дьбу угада́ў якра́з на вясе́лле;

6. (попасть в кого-л., во что-л.) прост. пацэ́ліць, уцэ́ліць, тра́піць, папа́сці;

угада́ть в го́лову пацэ́ліць (тра́піць, папа́сці) у галаву́;

7. (угодить, потрафить кому-л.) прост. патра́піць, дагадзі́ць (каму);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пачу́ць сов.

1. услы́шать, услыха́ть; расслы́шать;

п. не́чы го́лас — услы́шать (услыха́ть) че́й-то го́лос;

з іх размо́вы я пачу́ў то́лькі асо́бныя сло́вы — из их разгово́ра я расслы́шал лишь отде́льные слова́;

2. (узнать) услы́шать, услыха́ть, прослы́шать;

ён дзе́сьці пачу́ў, што... — он где́-то услы́шал (услыха́л, прослы́шал), что...

3. разг. почу́вствовать; ощути́ть;

4. почу́ять, зачу́ять, учу́ять;

саба́ка пачу́ў зве́ра — соба́ка почу́яла (учу́яла, зачу́яла) зве́ря;

п. смак — войти́ во вкус;

пераначу́ем — бо́лей пачу́емпосл. у́тро ве́чера мудрене́е

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)