Бахун ’расліна багун, Ledum palustre L.’ (Кіс.; былая Вільн. губ.). Фанетыка слова (‑х‑ замест ‑г‑) сведчыць, што гэта слова ўзята з мовы беларуска-літоўскіх палякаў (у польск. мове звычайнае вымаўленне ‑ch‑ замест ‑h‑). Гл. Краўчук, БЛ, 1975, 7, 65. Параўн. багу́н 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Буймі́стр ’бурмістр’ (Нас.). Як думае Апель, РФВ, 3, 87 (за ім і Фасмер, 1, 246), гэта беларускае слова ўзнікла з бурмістр (гл.) пад уплывам слова бу́йны (параўн. бурмі́шча). Але, магчыма, гэта не так. Хутчэй можна думаць пра дысіміляцыю р–р > й–р.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вымо́ва ’заўвага, якая з’яўляецца пакараннем за правіннасць’ (БРС, КЭС, лаг.); ’вымаўленне’ (Нас., Касп.); ’умоўленая рэч звыш платы’ (Нас.). Крукоўскі (Уплыў, 119) лічыць слова калькай рус. вы́говор, але хутчэй гэта запазычанне з польск. wymowa ’вымаўленне’, якое пад уплывам рус. слова пашырыла свае значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́вань ’гавань’ (БРС). Рус. га́вань, укр. га́вань (з XVIII ст.). Першакрыніцай слова з’яўляецца гал. haven. У рус. мове слова ў розных формах (хавен, гавей, гавон, гаван) вядома з Пятроўскай эпохі. Гл. Фасмер, 1, 379. У бел. мове, магчыма, запазычанне непасрэдна з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жано́чы. Укр. жіночий ’тс’. Зах.-рус. (ст.-бел. і ст.-укр.) утварэнне ад женъка ’жанчына’ (укр. жінка ’жанчына’). Утворана як прыналежны прыметнік (параўн. дзявочы). Пра зах.-рус. характар слова (а не запазычанне з укр.) сведчыць пашырэнне слова ў гаворках (Сцяшк. МГ). Гл. жо́нка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кутня́ ’шум, разгул’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). Параўн. рус. кутить ’гуляць’. Заходнеславянскія адпаведнасці да рускага слова семантычна далёкія. У рус. літ. мову слова трапіла з паўн.-рус. гаворак. У XVIII ст. і адсюль распаўсюдзілася на сумежную тэрыторыю (гл. Вінаградаў, Этимология–1966, 116).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Праза́рыты ’празорлівы’ (Мат. Гом.), праварынны ’вельмі разумны’ (Ян.), ’уніклівы’ (мазыр., Г4). Слова па паходжанню з’яўляецца залежным дзеепрым. прошл. часу ад празарыць. Слова таго ж кораня, што і зрэнка, узор з іншай ступенню агаласоўкі. Параўн. рус. дыял. зарить ’глядзець на што-небудзь, не адрываючыся’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́рыць несов., в разн. знач. ве́рить; (в Бога — ещё) ве́ровать;
в. у перамо́гу — ве́рить в побе́ду;
в. у Бо́га — ве́рить (ве́ровать) в Бо́га;
в. ко́жнаму сло́ву — ве́рить ка́ждому сло́ву;
в. балбатуну́ не́льга — ве́рить болтуну́ нельзя́;
◊ в. на сло́ва — ве́рить на́ слово;
не в. сваі́м вуша́м (вача́м) — не ве́рить свои́м уша́м (глаза́м)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыго́жы
1. в разн. знач. краси́вый; (о лице, человеке) милови́дный;
п. пейза́ж — краси́вый пейза́ж;
~жыя ру́хі — краси́вые движе́ния;
~жая му́зыка — краси́вая му́зыка;
п. ўчы́нак — краси́вый посту́пок;
~жыя сло́вы — краси́вые слова́;
~жая дзяўчы́на — краси́вая (милови́дная) де́вушка;
2. изя́щный;
п. касцю́м — изя́щный костю́м;
◊ ~жае пісьме́нства — изя́щная литерату́ра, изя́щная слове́сность;
п. пол — прекра́сный пол
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вымо́ўнасць ’вобразнасць, дар слова’ (Гарэц., Др.-Падб.). Запазычанне з польск. wymowność ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)