◎ На́рат 1 ’чорт?’: Каровы карат не возьме (Адамчык), на́ратка: шукаць нараткі ’шукаць бяды сабе, на сваю галаву’ (карэл., Янк. Мат.). Няясна. Магчыма, мае агульнае паходжанне з парт ’упарты, наравісты чалавек’ (з *на + рътъ ’вастрыё’, гл. Фасмер, 3, 46) або з наридка ’чары’ (гл.). Не выключана сувязь з карат ’нерат, верша’, пераносна ’безвыходнае становішча’ ў сувязі з канструкцыяй рыбалоўнай лавушкі.
◎ На́рат 2 ’нерат, верша’ (Сл. ПЗБ), нараток ’тс’ (полак., З нар. сл.: докш., Сл. ПЗБ), ’вераўчаная сетка ў форме мяшка, у якую кладуць сена для каня, адпраўляючыся ў далёкую дарогу’ (полац., Нар. лекс.; міёр., Нар. сл.; в.-дзв., Шатал.; Сл. ПЗБ). Гл. норат, нерат.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Басано́жкі ’род абутку’. У гаворкі слова прыйшло з літаратурнай мовы (гл. Сцяц. Нар., 152), у якую яно трапіла з рус.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярабя́к ’верабей’ (шчуч., З нар. сл.). Да верабей (гл.). Суф. ‑як узнік, магчыма, пад уплывам літ. ‑iùkas: žvirbliùkas, žvirbliū́kštis ’верабейка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярча́нка ’коўдра, вытканая з рыззя’ (навагр., Нар. сл.) — аддзеяслоўны назоўнік, утвораны пры дапамозе суф. ‑ан‑к‑а. Да вярцець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вясьці ’весці, цягнуць’ (КТС, Бяльк., Касп., міёр., З нар. сл.), вясьці́сь ’весціся, быць, паводзіцца, устанавіцца звычаю’ (Бяльк.). Да ве́сці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жбанкі, жбано́чкі ’гарлачыкі жоўтыя, Nuphar’ (Кіс., Сл. паўн.-зах.; Нар. лекс., 217). Як і гарла́чык (гл.), паводле формы (Нас., 153).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Здайна́ ’нагбом’ (слонім., Нар. лекс.). З + р. скл. назоўніка *dojьnъ/o, з якім звязаны вытворныя даёнка, дайніца ’пасудзіна для даення’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карка́жа «малы некі хлопец расце, каркажа» (Сл. бел. нар. фраз.). Да каржак (гл.), каржакаваты (гл.) ’невысокі, каранасты’. Гл. таксама каркажаваты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Картапля́нік 1 ’бульбоўнік’ (Шат., Янк. Мат.), да картопля.
◎ Картапля́нік 2 ’блгп з цёртай бульбы’ (гл. картопля) (Шат., Bciirr. Нар. словатв.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ке́пель ’плечы’ (Сцяшк. Сл.), ’загрывак, патыліца, карак’ (Нар. лекс., Жыв. сл.). Запазычанне з літ. kepalas ’спіна, горб’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 134).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)