заблы́тацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
1. гл. блытацца.
2. перан. Аказацца ў цяжкім становішчы ад чаго-н.
З. ў даўгах.
3. Збіцца з дарогі, заблудзіць (разм.).
З. ў незнаёмай мясцовасці.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць цяжкім для вырашэння.
Пытанне заблыталася.
|| незак. заблы́твацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асвятлі́ць, -вятлю́, -ве́тліш, -ве́тліць; -ве́тлены; зак.
1. каго-што. Зрабіць светлым; накіраваць святло на каго-, што-н.; напоўніць святлом.
А. памяшканне.
Усмешка асвятліла твар хлопчыка (перан.).
2. перан., што. Растлумачыць, падрабязна расказаць пра што-н.
А. падзеі дня.
А. пытанне.
|| незак. асвятля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. асвятле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
закрану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак.
1. каго-што. Даткнуцца да каго-, чаго-н. пры руху.
Куля закранула косць.
З. самалюбства (перан.).
2. перан., што. Пры размове, гутарцы спыніцца на чым-н., звярнуць увагу на што-н.
З. балючае пытанне.
|| незак. закрана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зразуме́лы, -ая, -ае.
1. Даступны разуменню.
Зразумелае пытанне.
Дакладчык даволі зразумела (прысл.) растлумачыў факты, падзеі.
2. Апраўданы, небеспадстаўны.
Цалкам зразумелае пярэчанне.
3. зразуме́ла, пабочн. сл. Вядома, канечне.
Я, зразумела, згадзіўся на яго прапанову.
4. зразуме́ла, безас., у знач. вык. Ясна.
Усё зразумела.
|| наз. зразуме́ласць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усплы́сці і усплы́ць, -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; усплы́ў, -лыла́, -ло́; зак.
1. Узняцца з глыбіні вады на паверхню.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Стаць вядомым, выкрыцца, выявіцца.
Зноў усплыло гэта пытанне.
У. наверх або на паверхню (выявіцца, стаць вядомым).
|| незак. усплыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аджартава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; зак.
Адказаць на сур’ёзнае пытанне, патрабаванне жартам. Але тут я аджартаваўся, і калі машына пакаціла далей — забыў пра гэта і ўспомніў толькі цяпер. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́рашаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад вырашыць (у 2, 4 знач.).
2. у знач. прым. Пра які ёсць пэўнае рашэнне; які не патрабуе перагляду. Вырашанае пытанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цы́трус, ‑у, м.
1. Дрэва ці куст сямейства рутавых (апельсіны, лімоны, мандарыны і пад.).
2. Плод гэтага дрэва. «А дзе мы цытрусаў, скажыце, набяром?» — Задаў пытанне хтось. Корбан.
[Лац. citrus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Іро́нія. Крыніца запазычання: грэч. εἰρωνεία ’пытанне’, потым ’пытанне, якое ставіць у тупік’, ’тонкая насмешка’, адкуль лац. ironia. У бел. мову слова трапіла праз рус. (Крукоўскі, Уплыў, 77). У рус. з 10‑х гадоў XVIII ст. (Біржакова, Очерки, 365) з польск., улічваючы націск (Фасмер (2, 139) не выключае магчымасці французскага ці нямецкага пасрэдніцтва, Шанскі (2, I, 114–115) называе французскую крыніцу).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тракта́т, ‑а, М ‑таце, м.
1. Навуковая праца, у якой разглядаецца якое‑н. асобнае пытанне ці праблема. Філасофскі трактат. Палітыка-эканамічны трактат.
2. Спец. Міжнародны дагавор, пагадненне. Мірны трактат.
[Ад лац. tractatus — абмеркаванне, разгляд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)